Vikan - 25.01.1968, Blaðsíða 43

einn af hraðbátum Títós. Og svo
var enn haldið af stað. Báturinn
fór á mestu ferð sem ég hef prófað
á vatni, út á Adríahaf sem var
ógleymanlega fagurt í miúkri
dimmu og stjörnubliki Miðjarðar-
hafsnæturinnar.
Næsta morgun klukkan 9 fór ég
að kynna mig fyrir utanríkisráð-
herranum sem bjó á sama hótelinu
og ég, og á sama gangi meira að
segja. Ég afhenti honum eins og
venja er samrit af trúnaðarbréfi
mínu. Og klukkan 11 kom lítill
vagn, dreginn af tveimur litlum,
arabískum hestum, báðum hvítum,
og ókum við siðameistarinn og ég
út að sumarhöll Títós. Þar voru
gólfin úr svörtu graníti, gljáfægð
svo að hægt var að spegla sig í
þeim eins og í túni franska kóngs-
ins í sögunni. En Tító og menn hans
voru í hvítum fötum svo að miklar
voru andstæðurnar.
Við héldum svo okkar hátíðlegu
ræður sem venja er til við slík tæki-
færi og ég afhenti trúnaðarbréfið.
En strax eftir að þessu var lokið
sneri Tító sér að mér, brosti breitt
og sagði:
— Ég heyri sagt að yður hafi ver-
ið stolið úr járnbrautarlest.
Ég játti því, þeir hefðu vérið svo
skæðir að stela mér í landi sem ég
hefði ekki haft hugmynd um að
nokkur maður vissi að ég væri til.
Hann sagði þá að skilaboð hefðu
verið látin liggja fyrir mér á öllum
landamærastöðvum um að biðja
mig að fara til Opatija og einmitt
í þetta hús sem ég kom í um nótt-
ina, þvl að mín væri vænzt til Br(-
óní, en ekki til Belgrad. En það
hlaut að hafa gleymzt að senda
skilaboðin á þá stöð sem ég fór um.
Ur þessu varð mikið gaman. Við
Tító sátum og töluðum saman I
meira en klukkutíma. Honum þótti
sýnilega vænt um eyna, og sagði
mér að þarna væri kirkjurúst frá
þriðju öld e. Kr., og hann vartist
telja það mikinn sóma er ég benti
á að þá væri þetta einhver elzta
kirkjurúst I heiminum. Bað hann því
næst siðameistara að aka mér á
hestvagninum að rústunum og sýna
mér þær.
— Þetta hefur verið eftirminnileg
afhending trúnaðarbréfs.
— Já, segja má það.
Siðameistarinn ók mér svo til
baka frá litlu höfninni til Opatija,
þennan tröllaveg sem ég sagði þér
frá áðan, og ók hálfu hraðara en
maðurinn sem með mig fór um
nóttina. Mér fannst alveg nóg um.
En það kom þá í Ijós að líka hann
var að fara í sumarfrí, en af því
að heimsókn mín til Títós hafði
dregizt lengur en ráð var fyrir gert
var hann að verða of seinn að ná
í skipið sem hann ætlaði með. Þess
vegna ókum við á 140 km hraða
eftir þessum fjallvegum yfir Póla-
skagann.
— Hvernig leizt þér á Tító?
— Mér virtist hann vera hreysti-
skrokkur, myndarmaður, stórgerður
í andliti, en glaðvær og skemmti-
legur að tala við. Annars sagði
hann sjálfur að hann hefði ekkert
að gera annað en skemmta sér því
hann væri bara yfirforseti. Júgó-
slóafía er fimm lýðveldi hvert með
sína stjórn og sinn forseta. Hann
er sambandsforseti, en sambands-
málin eru aðallega utanríkismál og
vegamál og eitthvað fleira. Þeir
voru að leggja góða vegi um land-
ið, en yfirleitt voru fjallvegir hrika-
legir. í Júgóslóvafíu eru töluð mörg
tungumál. í norðurhluta landsins
meira að segja allvíða töluð þýzka
því sá landshluti tilheyrði óður
Austurríki. Þegar ég kom til Make-
dóníu varð ég þess vísari að þar
tala menn eitthvert tungumál, sem
mér gekk erfiðlega að skilja og enn
verr að tala. Á veitingastað þar
sem þjónninn skildi mig ekki kom
maður sem kunni dálítið í frönsku
mér til hjálpar. Hann kvaðst skildi
hlaupa og sækja orðabók, svo hljóp
hann eins og fætur toguðu, aum-
ingja maðurinn, alla leið heim til
sín eftir bókinni. Og þegar bókin
kom þá var það tyrknesk orðabók.
Þarna var sem sagt töluð tyrkneska.
Þarna réðu Tyrkir lögum og lofum
í mörg hundruð ár og þeirra mál
var eins og latína annars staðar.
— Á því svæði er fólk þá líklega
múhameðstrúar?
— Já, margir. í Skopie sem er
höfuðborg Makedóníu held ég að
séu eitthvað þrjár kirkjur og átta
moskur, og konur ganga með slæð-
ur fyrir andlitinu og í þessum ein-
kennilega víðu buxum sem eru
bundnar saman um öklana.
— Svo þarftu að segja mér frá
kynnum þínum af' íran og því
fræga fólki öllu?
— Já, ég var sendiherra I (ran
um nokkurra ára skeið. Ég fór þang-
að einu sinni. Það var skemmtilegt,
fannst mér, gaman að koma þar og
fólkið viðkynningargott.
Sendiherra fran ( Stokkhólmi,
Bagher Kazemi, var mikill valda-
maður I (ran, hafði verið bæði
innanríkisráðherra, fjármálaráð-
herra, utanrlkismálaráðherra, for-
sætisráðherra og v(st margt fleira.
Hann var ágætur maður, hámenntað-
ur og kúltíveraður. Við urðum góð-
ir vinir. Hann langaði til að verða
sendiherra fyrir íran á öllum Norð-
urlöndunum. Stjórn (rans óskaði um
þetta leyti eftir að stofna til dipló-
mat(sks sambands við ísland, hann
kom hingað og þótti það mjög
skemmtileg og ævintýrarfk ferð. Svo
var ég sendur til Persíu og afhenti
trúnaðarbréf mitt þar. Shainn bjó
ekki í Teheran um það leyti, heldur
! sumarhöll sinni uppi ( Elbrusfjöll-
um. Þegar ég kom þangað var
Kazemi vinur minn orðinn utanríkis-
ráðherra, en hann hafði kallað á
eftirmann sinn í Stokkhólmi og gert
hann að ráðuneytisstjóra í utanrík-
isráðuneytinu. Sá hét Nabil og var
mikill og góður vinur okkar líka.
Er ég kom þarna þekkti ég því bæði
utanríkisráðherrann og ráðuneytis-
stjórann og þar sem þetta voru
hvort tveggja miklir vinir mínir gekk
ég úr einum faðmlögunum í önnur.
Þetta er dálftið einkennilegt þegar
maður kemur svona langt suður
eftir og er þar í fyrsta sinn.
Maður sér ýmislegt á svona fjar-
lægum stöðum sem manni verður
minnisstætt þótt smámunir séu. Þeg-
ar ég ók út í sumarhöll keisarans sá
ég á einum stað gazelluhóp vera
að narta í grastó, en gazellur eru
ákaflega fíngerðar, lítil hjartardýr,
eins og þú veizt. Ég bað bílstjórann
að nema staðar svo ég gæti skoð-
að þær betur því þær voru ekki
mjög langt frá veginum. Ég horfði
á þær í svo sem eina mfnútu, en
þá kom að þeim einhver styggð og
allur hópurinn stökk á burtu. Og
þær fóru með slíkri ferð að ekki
festi auga á, það sá bara í of-
boðlítið rykský hingað og þangað
sem sýndi leiðina er þær höfðu
farið.
Þetta var auðvitað útúrdúr, en
svo að ég snúi mér aftur að efninu
þá tók shainn á móti erlendum
sendimönnum með mikilli viðhöfn.
Öðru megin við sig hafði hann
fjölskyldu sína, það voru tvær syst-
ur hans, minnir mig, og nokkrir
prinsar, en hinum megin voru allir
aðrir embættismenn úr hirðinni, alls
konar embættismenn og þar var
náttúrlega utanrfkisráðherrann
fremstur í flokki. Hann bar mér
til heiðurs (slenzkan borða yfir
brjóstið og (slenzku fálkaorðuna.
— Hittirðu. drottninguna, Sorayu?
— Nei, ég hitti hana ekki í það
sinn. Það var ekki ætlazt til að
karlmenn heimsæktu keisaradrottn-
inguna, en ef konan mín hefði ver-
ið með mér hefði hún að sjálfsögðu
heimsótt hana. Þegar ég kom til
Bonn var faðir hennar sendiherra
þar og við kynntumst mjög vel. Við
urðum alda vinir, og þá kynntist
maður allri fjölskyldunni, Sorayu
auðvitað líka. Þetta var einstaklega
geðugt fólk. Móðir Sorayu er þýzk.
En þau höfðu verið búsett ( sjö
ár í Isfahan.
Mér geðjaðist vel að Isfahan er
ég kom þar. Mér er borgin minnis-
stæð. Hún er við enda vegarins frá
Teheran. Þess vegna koma þangað
úlfaldalestir úr öllum áttum. Þær
ferðast að nóttunni vegna svalans.
Úlfaldarnir eru sjaldnast bundnir
saman en fjórði hver úlfaldi ber
bjölluborða um hálsinn. Þeir eru
svo gerðir að enginn kólfur er í
bjöllunum, en ól þrædd f gegnum
6—8 bjöllur svo að bjallan fyrir
neðan slæst ( þá efri. Verður af
þessu mjúkur kliður.
Aðra nóttina í Isfahan varð ég
andvaka og lá og hlustaði á bjöllu-
kliðinn frá úlfaldalestunum sem
komu og fóru, og horfði upp (
stjörurnar sem virtust svo nærri að
maður þóttist sjá þær sem hnetti
og alla festinguna á hreyfingu. Og
grannar línur mínarettanna teygðu
sig upp í himinhvolfið.
Ég nefndi þetta við frú Esfandari,
móðir Sorayu drottningar, en hún
svaraði:
,,Já, maður getur verið f Isfa-
han ( tvær nætur, en ekki sjö ár,
guð hjálpi mér.
Það sótti á hana mikið óyndi. En
þetta er eyðimerkurborg, og mér
fannst ákaflega rómantískt að
hlusta á bjöllur úlfaldalestanna um
nóttina.
— Soraya er ein mest umtalað
persóna síðustu ára og hafði víst
almenna samúð um heim allan
vegna skilnaðarins við shainn.
— Já, þetta var náttúrlega ákaf-
lega erfitt fyrir hana, líka, meðan
hún var gift shainum. Ég segi fyrir
mitt leyti að ég mundi telja dóttur
mína illa gifta ef hún nítján ára
gömul hefði orðið að taka að sér
svona starf. Shainn varð auðvitað
að fara mikið í alls konar opin-
berar ferðir, og það er auðvitað
ekki afskaplega skemmtilegt fyrir
unga stúlku að hafa alls konar af-
bragðs stjórnmálamenn til borðs.
Heldurðu að dóttur þinni þætti
skemmtilegt að sitja hjá Krustjof
þó að enginn efist um að hann sé
skemmtilegur og glaðsinna karl (
sinn hóp? Seinna þegar shainn
skildi við hana og hún þurfti að
fara að lifa aftur sem dóttir föður
s(ns þá mun hún naumast hafa
kunnað að umgangast veröldina.
Hún rakst alls staðar á fólk úti á
götu, þvf í Persíu skipuðu sér allir
í raðir þar sem hún var á ferð til
þess að hún gæti gengið óhindruð
sína leið. En þegar enginn þekkti
hana viku menn ekki nógu vel til
hliðar. Það er sagt að Viktoria
Englandsdrottning hafi aldrei litið
eftir hvort aftan við hana væri stóll
þegar hún settist. Hún var þv( skil-
yrðislaust vön að einhver myndi
setja fram stól.
Esfandari, faðir Sorayu, hlakkaði
til að hætta sendiherrastarfinu og
geta setzt að sem prívatmaður út
af fyrir sig með börn sín suður í
Munchen og látið lítið á sér bera.
— Það hefur verið sagt að sha-
inn og Soraya hafi átt bágt með
að slíta samvistir og hafi haft sam-
band á laun lengi á eftir, jafnvel
hafa blöð staðhæft að hún hafi von-
azt eftir að ná í hann aftur þegar
hann hefði eignazt erfingja með
annarri konu. Getur þú nokkuð um
þetta blaðaslúður sagt?
— Nei, ég þori ekkert um þetta
að segja. Það virtist fara mjög vel
á með þeim. En hitt var annað mál
að hann var bundinn konungdæmi
sínu eins og kóngar eru og varð
að hugsa um framtíðina og þar á
meðal að eignast son. Hann á
dóttur sem er sendiherrafrú í Wash-
ington, eða hefur verið undanfarið.
En svo dó bróðir hans í flugslysi,
efnilegur maður, og þá var erfitt
um konungserfðir. Hann varð því
að fá sér aðra konu svo að hann
gæti eignazt með henni syni. Slfkt
er talið sjálfsagt þarna eystra. Mað-
ur skilur við konu sína með þvf að
segja þrisvar: „Ég skil við þig", og
er það gilt þótt engin séu vitnin
og konan frétti ekki af fyrr en
löngu seinna.
— Já, svona er það víst ! Mú-
hameðstrú, eða var. Hvernig fellur
þér annars sú trú?
— Ég hef lesið kóraninn, og
fannst mér það ákaflega lítið að-
4. tw. VIKAN 43