Vikan - 27.03.1969, Blaðsíða 22

Það hefur komið fram í frétt-
um upp á síðkastið að kröfur um
sjálfstjórn og sjálfstæði verða æ
háværari meðal fólks á Bret-
landi norðan- og vestanverðu.
Hér er einkum um að ræða fólk
af keltneskum stofni og má líta
á þessa hreyfingu sem tilraun
til endurreisnar keltnesks þjóð-
ernis, sem öldum saman hefur
verið á stöðugu undanhaldi.
Einnig kemur hér fram andóf
gegn þeirra centralization, sem
einkennir stóriðnaðarþjóðfélög
nútímans og hneigist til að draga
fólk og auðmagn saman á fáein
þéttbýl svæði, en þau svæði, sem
fjær eru miðstöðvum ríkjanna
eða ríkjaheildanna, verða út-
undan í efnahagsþróuninni. —
Ástandið í írlandi er gott dæmi
um þetta, en þar fækkar fólki
ár frá ári vegna mikils búferla-
flutnings til Englands. Flutning-
ur fólks, einkum sérmenntaðra
manna, héðan úr landi, sem virð-
ist nú fara hraðvaxandi, gæti
verið upphaf sams konar þróun-
ar á íslandi.
Öflugust umræddra þjóðernis-
hreyfinga mun vera Skozki
þjóðflokkurinn (Scottish Nati-
onal Party), sem vinnur að því
að Skotar segi upp sambands-
samningnum við Englendinga
(Act of Union) frá 1707 og verði
að nýju sjálfstætt ríki. Upplýs-
ingafulltrúi flokksins hér á landi
er William McDougall, gjaldkeri
hjá Kr. Kristjánssyni hf. Hann
leit fyrir skömmu inn til okkar,
vörpulegur maður prúður með
skýra andlitsdrætti, dökkt hár
og dimmblá augu: sannur Kelti
í betra lagi.
— Ég las fyrir skömmu í Vik-
unni hroðalega lýsingu á Glas-
gow, sagði hann. (Hann hefur
verið búsettur á íslandi í sex ár
og er kvæntur íslenzkri konu,
Sólveigu Magnúsdóttur frá
Súðavík). Mér datt því í hug
að gott væri fyrir lesendur Vik-
unnar að vita ástæðurnar til
þessa ástands og einnig að kynn-
ast því nýja Skotlandi, sem við
vonumst til að geta byggt upp í
framtíðinni.
Trúir sínum keltneska arfi
héldu Skotar lengur í ættkvísla-
skipulagið en nokkur önnur
Evrópuþjóð. Allt þjóðlíf skozku
hálandanna byggðist á því fram
að orrustunni við Culloden, sem
íslendingar fréttu af fyrir
skemmstu í sjónvarpinu. Og enn
eimir talsvert eftir af áhrifavaldi
og ættartengslum klananna, eins
og skozku ættkvíslirnar voru
nefndar. Eins og titt var um ætt-
kvíslir röktu þær skozku gjarn-
an kyn sitt til einhvers höfð-
ingja í fyrndinni, og svo er um
Clan McDougall, sem William er
kominn af.
— Forfaðir okkar var norrænn
víkingur að nafni Sumarliði,
segir William. — Hann kom til
Skotlands frá Noregi eða íslandi,
ég man ekki hvort var. Sonur
hans hét Dugald, og eftir honum
heitir klaninn enn þann dag í
dag, þótt Dugald hafi breytzt í
Dougall. Kona hans var kon-
ungsdóttir frá Mön. Ættbyggð
afkomenda þeirra var í Argyll á
vesturströndinni, umhverfis Ob-
an og þar. Á þeim slóðum búa
enn margir með ættarnafninu
McDougall, þótt klaninn sé nú
annars dreifður víðs vegar um
jarðarkringluna, líkt og Skotar
yfirleitt. íbúar Skotlands sjálfs
eru nú fimm milljónir, en inn
tuttugu milljónir Skota eru sagð-
ir búa utanlands.
Þótt skömm sé frá að segja
voru McDougallarnir ekki alltaf
jafn þjóðhollir, heldur William
áfram. — Þannig börðust þeir
gegn Robert konungi Bruce, sem
var ein mesta frelsishetja Skota
á fyrri tíð óg stöðvaði innrás
Englendinga í orrustunni við
Bannockburn 1314. Út af herhvöt
Roberts fyrir þann bardaga orti
nafni hans Burns eitt sinna
frægustu ljóða. McDougallarnir
rændu meira að segja hermerki
frá konungi og er það skjaldar-
merki þeirra enn þann dag í dag.
Þetta var lengi bölvun Skota:
innbyrðis sundrung og illdeilur
ættkvíslanna.
Hvað sem því líður er ljóst af
mörgu að þessir frændur og for-
feður Williams hafa ekki verið
nein vesalmenni, fremur en
Skotar yfirleitt. Hver landsins
klan á sér einkunnarorð eða
heróp, slógan. Og hjá McDoug-
öllunum hljóðaði herópið þannig
á ensku máli: Victory of Death
with no Salvation, en það út-
leggst: Sigur eða sáluhjálparlaus
dauði. Hér var ekki verið að
velja neinn milliveg.
En aftur til efnisins, það er að
segja hins nýja Skotlands.
— Skozki þjóðflokkurinn var
stofnaður 1928, segir William. —
En það er ekki fyrr en síðustu
árin að hann hefur aukið fylgi
sitt að ráði, en nú vex það líka
hröðum skrefum. Nú eru félagar
í flokknum hundrað tuttugu og
fimm þúsund að tölu og starfa í
deildum um gervallt landið.
Þessi félagatala er hærri en
nokkur gömlu flokkanna getur
státað af í Skotlandi. Merkasti
áfanginn i baráttu flokksins náð-
ist fyrir skemmstu í aukakosn-
ingum i Hamilton, sem er borg
í Lanark-héraði, skammt frá
Glasgow. Þá vann frambjóðandi
Skozka þjóðflokksins, Mrs. Wini-
fred Ewing, kjördæmið af
Verkamannaflokknum og varð
þingmaður flokksins okkar í
Parlamentinu, annar í röðinni.
Þessi kosningasigur stórjók
áhuga manna á flokknum og
þyrftu fleiri að fara á eftir á
næstunni.
— Svo við víkjum að Glasgow
og ástandinu þar, sem ekki virð-
ist vera of gott. Er þar að ein-
hverju leyti um að kenna van-
stjórn eða óstjórn af hálfu
stjórnarinnar í Lundúnum?
— Skotland hefur á margan
hátt orðið hornreka í samfélag-
ingu við Englendinga og Glas-
gow hefur ekki hvað sízt goldið
þess. Kaupgjaldið er lægra í
Skotlandi en Englandi og at-
vinnuleysi helmingi meira en í
Bretlandi almennt. Þetta gerir
að verkum að fátækt er meiri
í Glasgow og fleiri borgum okk-
ar en enskum stórborgum. Ný-
byggingum miðar hægar og út-
rýmingu skuggahverfa, sem svo
mikið hefur kveðið að í Eng-
landi eftir stríð. Þess vegna er
Glasgow eins og hún er: ljótasta
borg í Evrópu, segja sumir. Og
ekki dregur það úr atvinnuleys-
inu og þrengslunum að stöðugt
streymir til borgarinnar í at-
vinnuleit fólk vestan af írlandi,
en þar er lítið að gera.
William tekur greinilega sárt
til Glasgow, enda er hann sjálfur
þar í heiminn borinn; það gerð-
ist 1932. Hann segir Verka-
mannaflokkinn, sem hefur haft
meirihluta í borgarstjórn, lítið
hafa gert til að leysa úr bágind-
um staðarins; þeir karlar hafa
verið öllu duglegri að skara eld
að eigin köku, segir hann.
-—■ Og þó er Skotland talið
þriðja ríkasta land Evrópu, held-
ur hann áfram. — Við höfum
kol og málma, skipasmíðastöðv-
ar og svo auðvitað okkar skozka
viskí. Við framleiðum það,
Ameríkanar drekka það og Eng-
lendingar hirða gróðann. Við í
Skozka þjóðarflokknum hugsum
okkur að taka heldur betur til,
þegar tími hins nýja Skotlands
rennur upp. Við ætlum að
hreinsa til í Glasgow og öðrum
borgum og gera þær jafn hrein-
ar og fallegar og Reykjavík er.
— Þið stefnið að algeru sjálf-
stæði?
— Já, en við viljum halda
samvinnu við England, vera
áfram í brezka samveldinu, fá
sem sagt svipaða aðstöðu og
Kanada og Ástralía hafa nú.
Auk þess höfum við í huga að
Skotland geti orðið aðili að
bandalagi, sem þjóðirnar á norð-
22 VIKAN 13- tbI-