Vikan - 27.03.1969, Blaðsíða 23

FRJÁLSI
SKOTLAND OG
NORRÆNT -
KELTNESKT
BANDALAG
RÆTT VIÐ
WILLIAM MCDOUGALL
UM SJÁLFSTÆÐISBARÁTTU SKOTA OG
KELTNESKA ÞJÓÐERNISVAKNINGU
TEXTI DAGUR ÞORLEIFSSON
vesturjöðrum Evrópu stofnuðu
með sér, það er að ségja þær
norrænu og keltnesku. Þess kon-
ar bandalag, sem Norðurlöndin,
Skotland, írland, Vels og ef til
vill Bretagne á Frakklandi og
fleiri ættu aðild að, ætti að geta
orðið öllum hlutaðeigandi mik-
ill styrkur og jafnframt merkur
árangur fyrir þriðja aflið í heim-
inum, bandalag til eflingar friði
og mannúð sem lægði öldurnar í
skiptum stórveldanna.
— Já, Velsmenn hafa líka
eignazt sinn þjóðernisflokk. Eft-
ir fregnum að dæma er hann
óhlutvandari í baráttuaðferðum
en þið.
(Velskir þjóðernissinnar hafa
látið til sín heyrast þó nokkuð
vopnaskak og sprengt upp hitt
og þetta, þar á meðal eitt sinn
vatnsleiðslur til Birmingham svo
að sú risaborg var um hríð án
vætu. Einhverjir úr þeirra hópi
kváðu hafa haft við orð að drepa
Karl krónprins, þegar hann
heimsækir landið á næstunni til
að láta dubba sig inn í embætti
prinsins af Vels í Caernarvon-
kastala. Aumingja Kalli er dá-
lítið hræddur við þetta og hefur
meira að segja farið að læra
velsku, sem enginn annar prins
af Vels hefur sjálfsagt reynt í
manna minnum).
Sumir velskir þjóðernis-
sinnar hafa tekið sér til fyrir-
myndar baráttuaðferðir frska
lýðveldishersins svokallaða, Ir-
ish Republican Army. En sem
betur fer eru þeir aðeins fáir
í samanburði við þá, sem taka
friðsamlegar og lýðræðislegar
baráttuaðferðir framyfir. Gwyn-
for Evans, leiðtogi velskra þjóð-
ernissinna, sem nýlega náði kjöri
á Parlamentið í aukakosningu í
Carmarthen, er til dæmis mjög
andvígur ofbeldi. En ég býst við
að róðurinn verði enn þyngri
hjá .velskum þjóðernissinnum en
okkur; Velsmenn eru fámennari
en Skotar og í enn nánari tengsl-
um við England.
Evans þessi þingmaður sagði
nýlega í bréfi til Williams, að
sér yrði oft hugsað til fslend-
inea, hvernig þeir hefðu náð
sjálfstæði með friðsamlegu móti.
- Því fordæmi viljum við fylgja,
seeir William. — f Bretlandi
höfum við þó að minnsta kosti
kosningarétt, og þar er okkar
tækifæri. Öllu ofbeldi höfum við
stökustu andstyggð á.
— Það er að heyra að almenn
keltnesk þjóðernisvakning geri
nú vart við sig. Á Bretagne-
skaga eru þeir með mótmæli
gegn de Gaulle.
— Já, og ég vona að þeir fái
frelsi, en endilega með friðsam-
legu móti. Og í Cornwall og De-
von, á því svæði sem á íslenzku
hefur verið kallað Kornbreta-
land, er nú starfandi þjóðernis-
flokkur, Cornish National Party,
þótt aðeins fátt fólk þar tali nú
kornísku. Þú ættir að koma til
Cornwall. Fólkið' þar er indælt
og hjartagott, alltaf brosandi og
bruggar unaðslegt eplavín.
— Þótt það nú væri, það land
sem ól sagnirnar af Tristan og
ísól.
— Svo er það Mön. Þar höfðu
víkingar eitt sinn konungsríki,
og íbúarnir eru keltneskir. Tunga
þeirra, manx, sem nú er lítið
notuð í daglegu tali, er náskyld
írsku og háskozku. Þeir líta enn
á sig sem sérstaka þjóð og hafa
þing, sem stofnað var á víkinga-
öld. Hjá þeim koma saman nor-
rænar og keltneskar erfðir.
— Háskozkan eða gelískan
hefur verið á miklu undanhaldi
í Skotlandi. Ætlið þið að lífga
hana við?
— Markmið flokksins er að
gera hana að opinberu máli í
landinu, jafnframt ensku. Eng-
lendingar reyndu lengi að bæla
málið niður. Það voru ekki hvað
sízt sveitaprestarnir, sem reyndu
að halda því við. Nú hafa aðeins
eitthvað hundrað eða tvö hundr-
uð þúsund manns það fyrir dag-
legt mál, einkum í fjallahéruð-
unum og á eyjunum norðvestan-
til. Auðvitað skilja þar allir
ensku, en aðkomumaður kemst
aldrei nálægt fólkinu nema hann
kunni gelísku. Þá er hann undir
eins tekinn í hópinn eins og hann
væri af sama klani.
En þetta ber ekki að skilja svo
að við ætlum að útrýma ensk-
unni. síður en svo. Það nær engri
átt. Raunar eru Skotar uppruna-
lega settir saman úr mörgum
þjóðum, sem töluðu ólíkar tung-
ur. Hinir gelískumælandi Skot-
ar, sem komu frá írlandi, blönd-
uðu blóði við Pikta, forna þjóð
og dularfulla, er fyrir var í há-,
löndunum; þeir máluðu sig bláa
og höfðu fleiri kynlega siði. Og
svo settust margir norskir vík-
ingar að á eviunum og ströndun-
um nyrzt. f Galloway bjuggu
Bretónar, skyldir Velsmönnum,
og austan við þá í láglöndunum
nómu Engilsaxar snemma land.
Þeir hafa líklega stofnað Edin-
bore. sem upprunalega hét Ed-
winsborg, eða Játvinsborg á is-
lenzku.
- Nú kváðu frændur okkar í
Hialtlandi og Orkneyjum líka
teknir að þreytast á enskinum.
— Það er von. Færeyingar ná-
grannar þeirra lifa eins og blóm
í esgi í samfélagi við Dani en
hjá þeim sjálfum er allt í niður-
níðslu og fólkinu fækkar. Evi-
arnar voru hluti af dansk-norska
ríkinu þangað til 1469, er Dana-
konungur gifti Skotakonungi
dóttur sína og lét hann hafa bær
að veði fyrir heimanmundinum.
En þá fulgu hafa Danir víst ekki
haft efni á að greiða síðan, bví
að enn eru evjarnar undir brezku
krúnunni. Skjöl hér að lútandi
fundust fyrir skömmu á British
Museum, og vilja Hjaltlendingar
nú óðir og uppvægir ná þeim til
Leirvíkur. Skozki þjóðflokkur-
inn hefur fulla samúð með rétt-
indakröfum eyjarskeggja og mun
bjóða þeim sjálfstjórn innan
skozka ríkisins, þegar það nær
sjálfstæði.
Er möguleiki á því?
— Svo sannarlega. Við gerum
ráð fyrir að fá tuttugu þingmenn
kosna, ef kosningarnar færu
fram nú í dag. En næstu kosn-
ingar eiga að fara fram 1971, og
ef ekki verður lát á fylgisaukn-
ingu flokksins, ætti hann að fá
fjörutíu þingmenn kjörna þá.
Þingmenn Skota eru alls sjötíu
og einn, en samkvæmt Act of
Union verður þeim samningi því
aðeins sagt upp löglega, að meiri-
hluti þingmanna annars lands-
ins fari fram á það. Á þessu má
sjá að því fer fjarri að fyrir-
ætlanir okkar séu neinar skýja-
borgir. Eg myndi segja að öruggt
væri að við fengjum að minnsta
kosti heimastjórn innan fimm
ára.
— Hvað er að segja um stefnu
flokksins, burtséð frá sjálfstæð-
ismálinu? Er hún til vinstri eða
hægri?
—- Hvorugt. Við stefnum að
alhliða uppbyggingu og endur-
reisn Skotlands, en að svo stöddu
situr sjálfstæðismálið algerlega í
fyrirrúmi. Flokksmenn okkar
eru hugmyndafræðilega mjög
ósamstæðir og meðal þeirra eru
menn sem komið hafa úr röðum
allra hinna flokkanna. Af þeim
er Frjálslyndi flokkurinn sá
eini, sem sýnt hefur sjálfstæðis-
málinu nokkurn skilning, og for-
maður hans Jo Grimmond, sem
sjálfur er Skoti, nýtur mikilla
vinsælda og virðingar í landinu.
Persónulega þætti mér mjög vel
við eiga að Grimmond yrði fyrsti
forsætisráðherra sjálfstæðs Skot-
lands.
Eg spurði William hvort hann
teldi líkur til að Bretastjórn
gripi til ofbeldis, ef Skotar gerð-
ust sjálfstæðir. Það taldi hann
útilokað, enska þjóðin liti á
Skota sem bræður sína og myndi
aldrei láta etja sér út í svoleiðis.
Dagar Culloden eru löngu liðnir.
dþ.
13. tbi. viKAN 23