Vikan - 23.12.1970, Blaðsíða 28

„í návist minni notalegt fannst henni ei, og nærri
fór hún að snillingsandi var, að minnsta kosti, bak
við mitt grímugrey . . .“ Þeir Róbert og Gunnar
æfa annað atriði í garði Mörtu.
ist hafa verið orðin þjóðsagnapersóna þegar í lif-
anda lífi. í hugum fólks varð hann öðrum þræði
lykilmynd þýska húmanismans, tákn ástríðufullr-
ar fíknar í það veraldlega og svo ákafrar þrár
eftir þekkingu og skilningi, að fyrir hana er öllu
offrað, jafnvel sjálfri sáluhjálpinni. Á hinn bóginn
varð Fást aðalpersónan í umfangsmiklum littera-
túr landa sinna af mótmælendatrú, sem allur gekk
út á það að sanna hve illan endi þesskonar ágirnd
fengi, þegar hún ekki hefði Biblíuna í einu og
öllu að leiðarljósi. En mótmælendur lögðu ein-
mitt megináherzlu á — gagnstætt því sem kaþó-
likkar höfðu gert — að engin sannur skilningur
gæfist nema fyrir tilstilli Biblíunnar.
Fást er talinn hafa látist 1539, eða tveimur
PORNESKJIJDOKTORIINT
Hér á myndinni eru flest þeirra, sem eiga hlut að
uppfærslu Fásts í Þjóðleikhúsinu. Til vinstri eru
aðstoðarleikstjóri, Þjóðleikhússtjóri og þau þrjú
sem með aðaihlutverkin fara.
Um jólin hefur Þjóðleikhúsið
sýningar á leikritinu Fást
(fyrri hluta) eftir Johann
Wolfgang Goethe, í þýðingu
Yngva Jóhannessonar.
- Fást er af flestum talið
merkasta leikverk, sem samið
hefur verið á þýskri tungu,
og aldrei hefur efni
þess frekar átt erindi til
manna en á þeim vafasömu
tímum umbrota og
byltinga, er nú ganga yfir
heiminn. Slíka tíma lifðu þeir
líka báðir, Goethe og
Fást sjálfur.
Elzta mynd, sem til er af hinum raunverulega Fást.
Hún á aö vera eftirliking málverks, sem sjálfur
Rembrandt kvað hafa gert.
érum eftir að Lúther lagði fram játningar sínar er
kenndar eru við Schmalkalden. Svo sem nærri má
geta var almennt álitið að burtgáng galdradoktors-
ins hefði ekki borið að með eðlilegum hætti. Því
var trúað að Fást hefði fyrir löngu selt fjandan-
um sál sína fyrir ýmis hlunnindi hérna megin.
Var haft fyrir satt að djöfullinn eða allavega einn
af hans útsendurum fylgdi Fást í hundslíki og
veitti honum fulltingi til allrahanda gerninga.
Meðal afreksverka sem Fást voru eignuð má
nefna að hann átti að hafa yngt sjálfan sig upp,
vakið upp Helenu fögru af Spörtu og gengið að
eiga hana, seitt til sín mat af borði Englandskon-
ungs og borað göt ! borðplötu og látið streyma
upp úr þeim vín. Þegar hann var staddur í Auer-
bach-kjallara í Leipzig eitt sinn, settist hann klof-
vega á eina víntunnuna og reið henni upp úr
kjallaranum.
Með göldrum þessa hann drýgði dáð
en djöflinum varð hann svo að bráð.
Eða svo hermdi þýsk þjóðtrú. Ein sögnin
hermir að Fást hefði fundist dauður með andlitið
niður, og þótti það ekki vita á gott. Onnur sögn
segir að Fást hafi ætlað að snuða fjandann með
því að loka sig inni í rammgerðu herbergi, en
kölski lét sig ekki muna um að sjúga hann til sín
út um skráargatið. Sást ekkert af Fást eftir það,
segir sú sögn, nema þrír blóðdropar á herbergis-
gólfinu.
Og stórveldið sat um hann sólgið og natið
og saug hann loks út — gegnum skráargatið.
Svo lætur Guðmundur Ingi skáld á Kirkjubóli
um mælt í kvæði, þar sem bralli Fásts við djöful-
inn er líkt við örlög smáþjóða í skiptum við
stórveldi, og gerist víst varla nokkur svo djarfur
að fullyrða að sú samlíking sé út í hött.
Doktor Fást þjóðsögunnar varð sem sagt ekki
eins heppinn og lúnkinn í viðskiptum við pokur-
inn og garpar íslenzkrar þjóðtrúar, Sæmundur
fróði og Kolbeinn jöklaraskáld, svo einhverjir séu
nefndir. En djöfullinn eins og íbúar meginlands-
ins þekktu hann var líka ólíkt útsmognari og
demónískari en kölski okkar, þessi óhandlati og
næstum brjóstumkennanlega einfaldi sveitamað-
ur. En (slenskir almúgamenn hafa sjálfsagt aldrei
tekið helvíti og kvalirnar jafn grafalvarlega og
þýskir stéttarbræður þeirra.
28 VIKAN 52. tbi.