Vikan - 21.01.1971, Page 44

ur þar eða liggur fyrir opn-
um dyrum. Sá sem situr
inni fyrir einhver smávægi-
leg afbrot, sefur bara. Hann
getur ekkert farið).
Einn maður þama í ný-
lendunni er ekkjumaður.
Hann hefur búið þama alla
sína tið, og konan hans, sem
dó ekki fyrr en eftir gull-
brúðkaupið, hafði aldrei
komið út fyrir eyjuna sína.
En þau eignuðust tólf böm.
Þetta fólk býr ekki við
fátækt. Það hefur ellitrygg-
ingu og fær allar vörar á
innkaupsverði.
Sumir halda því fram að
fólkið sem býr á Kalaupa-
pa vilji ekki fara þaðan,
vegna þess að það hefur svo
góð lífsskilyrði, það þarf
ekki að greiða skatta og
þekkir ekkert sem heitir
reikningar.
HALLVARÐUR HELGI
Framhald af bls. 13.
landsströndu, kom þangað ung-
ur maður og gaf sig á tal við
hina norsku sæfara. Veitti
hann Hallvarði athygli og
spurði hver sá hinn ungi mað-
ur var: „Það sé ég að þú munt
borinn til stórra dáða, þegar
fram líða stundir." Hann bauð
Hallvarði heim til sín og þeim
skipverjum öllum, hélt þeim
veizlu og leysti Hallvarð út
með dýrum gjöfum. Þetta unga
gotlenzka stórmenni nefndist
Bótviður, og hefur þess verið
getið til, að hann væri sá hinn
sami er þrjátíu árum síðar leið
píslarvættisdauða — postuli
Södermanlands, Bótviður helgi.
Eigi alllöngu síðar en þetta
gerðist — ef til vill næsta vor
— gekk Hallvarður að heim-
an dag einn í maí. Fór hann að
erindum yfir í sveitina handan
fjarðarins. f því er Hallvarður
vill stíga út í bát sinn, kemur
kona nokkur hlaupandi. Hún
nötraði af ótta og grátbað hann
um að fá að fara með honum,
hann yrði að róa með hana yf-
ir fjörðinn svo fljótt sem hon-
um væri unnt. Hallvarður
leyfði henni að stíga út í og
setjast fram í bátinn, sjálfur
settist hann aftur í og tók til
áranna.
Þau voru komin nokkuð út
á fjörðinn er Hallvarður sá
þrjá menn koma hlaupandi
innar eftir ströndinni, sömu
leið og konan hafði komið.
Gripu þeir annan bát og reru
eftir þeim. Þá spurði Hallvarð-
ur konuna: „Þekkir þú þessa
menn?“
Konan kvaðst bera kennsl á
þá, hún hefði einmitt verið að
flýja undan þessum mönnum,
„en ég hef ekki drýgt það sem
þeir saka mig um, þeir bregða
mér um þjófnað."
Hallvarður spurði: „Þorir þú
að ganga undir skírslu í þessu
máli með því að bera glóandi
járn?“
Konan kvaðst fús til þess, ef
það mætti bjarga lífi hennar.
Hinn báturinn hafði nú dreg-
ið á þá og mennirnir í honum
kölluðu til Hallvarðs. Mæla
þeir svo: „Hversu má það vera,
Hallvarður, að svo ættstór
maður sem þú ert, skulir vilja
halda hlífiskildi yfir jafn argri
kvensnift? Láttu okkur um
hana, að við fáum drepið hana,
eins og hún á skilið".
„Hvað hefur hún þá gert af
sér?“ spyr Hallvarður.
„Hún hefur stolið frá bróð-
ur okkar, brotizt inn í hús
hans.“
„Hvernig brotizt inn í hús-
ið?“ spyr Hallvarður. Menn-
irnir svara: „Hún hefur dregið
út úr dyrakarminum keng
þann er heldur slánni yfir
hurðina."
Hallvarður svarar: „Slíkt er
ekki konum fært. Til þess þarf
karlmann og hann sterkan." f
hinni latnesku helgisögn má
kenna hið hvassyrta tungutak
piltsins, — Hallvarður er reið-
ur, þetta hlýtur að vera hel-
bert slúður! Veikburða kven-
mannsvæfla, sem auk þess er
barnshafandi, ætlast þeir til að
geti brotizt inn og það með
þessum hætti!
En það er bert að mennirn-
ir eru orðnir óðir og uppvæg-
ir. Þeir hafa veitt kerlingunni
eftirför í æsingu, og hér ber
svo furðulega við að Hallvarð-
ur Vébjarnarson blandar sér í
mál þeirra. Hann tekur til að
yfirheyra þá í stað þess að
framselja konuna, svo þeir geti
launað henni lambið gráa.
Kænurnar tvær lágu og
vögguðu á sjónum, nálægt
hvor annarri, fyrir níu öldum
síðan. Áhöfn annars bátsins
eru þrír undur venjulegir
menn, er stefna beint af aug-
um. Þeir ætla þessari kerlingu
illt, og það er venjulegum
mönnum ekki eðlilegt að efast
um að einhver hafi gert þeim
illt, og það er venjulegum
an fyrir alvöru, — auðvitað
hafa þeir fellt sinn dóm yfir
konunni.
í hinum bátnum er Hall-
varður, ungur maður sem ver-
ið hefur kristinn alla sína ævi.
Hann hugsar og ályktar að
kristinna manna hætti, ef til
vill án þess að gefa gaum að
því sjálfur. Hann er sann-
gjarn, góðmenni, greiðvikinn
öllum þeim er þurfa hjálpar
hans við —- það ræður fram-
ferði hans öldungis ósjálfrátt.
Hinir ræða um að það sé
óviðeigandi fyrir mann í hans
stöðu að draga taum þjófgef-
innar kerlingar. Hallvarður
veit ekki til að hann dragi
taum eins né neins. „Hver sem
hneykslar einn af þessum
smælingjum." ■— Lang senni-
legast er að Hallvarður hafi
aldrei heyrt getið þessara orða
Krists. En Hann er mælti þau,
var sá hinn sami sem mótað
hafði hug og sál Hallvarðs.
Síðan herðir hann á og gerist
talsmaður þeirrar vesælu konu
er hniprar sig í angist frammi
í barka á báti hans.
Að hann hætti lífi sínu með
því að gera svo, hefur Hall-
varður naumast hugsað út í.
Hefur kannski gengið út frá
því sem gefnu að þeir þre-
menningarnir myndu láta
undan síga, þegar hann, Hall-
varður frá Húsabæ, skýrði
málið frá sínu sjónarmiði.
Trúlega hefur honum alls ekki
verið hugsað til þess, hvort
orðaskiptin milli bátanna þarna
úti á firðinum enduðu með því
að einhver gripi til vopna.
Allar orðasennur gátu endað
með þeim hætti í þá tíð, slíkt
var ekki umhugsunar vert.
Og hann heldur áfram að
segja þeim sína skoðun á mál-
inu: Vera má að þið fáið
fundið einhvern sem hefur séð
hana gera það, eða gripið hana
þegar hún var inni í húsinu?
En meðan ekki er fullvíst að
hún hafi drýgt glæpinn, getið
þið ekki fengið af ykkur að
færa hana í hel? Réttara
mvndi að hún fengi að sanna
sakleysi sitt, ef hún er þess
um komin. En sé það hins veg-
ar svo, að hún verðskuldi
bana, skal ég greiða bætur
fyrir hana — þið hljótið þó að
sjá að hún gengur með barn,
og það hafið þið engan rétt til
að myrða."
En þrímenningarnir öskra að
honum og gerast sífellt æfari.
Loks gerist það, að einn gríp-
ur boga sinn, örvar þjóta og
ein þeirra finnur stað í hálsi
Hallvarðar.
Eftir það drápu þeir einnig
konuna og grófu hana í fjör-
unni. En við lík Hallvarðar i
bundu þeir kvarnarstein og
sökktu honum í fjörðinn.
Líkið flaut síðar uppi og I
Hallvarður Vébjarnarson var
jarðsettur að kirkju heima á
Húsabæ. Brátt eftir tóku jar-
teiknir að gerast við gröf hans.
Fólk er þekkt hafði Hallvarð
í lifanda lífi og mundi hve
hjálpsamur hann hafði verið,
tók þá að streyma þangað.
Hann hafði týnt lífi við að
hjálpa fátækum vesalingi og
öðlazt við. það hið eilífa lífið
— og skyldi hann þá hirða
minna um sorg mannanna og
neyð nú, er hann lifði í ríki
Guðs?
Píslarvottur, í þeirri merk-
ingu sem kirkjan leggur í orð-
ið, var Hallvarður að vísu enn
síður en Ólafur helgi. Hvorug-
ur þeirra átti um það að velja
að afneita trú sinni eða deyja.
En báðir höfðu þeir týnt lífi
við að hætta því fyrir grund-
vallarreglu kristninnar. Og um
heilagleika beggja vitnaði Guð
sjálfur með stórmerkjum og
undursamlegum bænheyrslum
þess skara af sjúkum og sorg-
mæddum er gengu til grafa
þeirra. Voru þeir því báðir
tignaðir og píslarvottar kallað-
ir af dýrkendum sínum.
Hallvarður Vébjarnarson er
talinn hafa látizt árið 1043 og
nokkrum árum síðar var lík
hans skrínlagt og flutt til hinn-
ar nýju Kristskirkju i Osló —
þeim gamla og vaxandi verzl-
unarstað fyrir botni Foldar-
fjarðar, sem farinn var að taka
á sig borgarsvip í tíð Harald-
ar harðráða. Þar var hann við-
urkenndur dýrðlingur og fékk
sinn messudag, sem er 15. maí.
Er biskupsstóll var settur í
Osló, varð Hallvarður helgi
verndardýrðlingur biskups-
dæmisins, og hefur mynd hans
verið í skjaldarmerki borgar-
innar þaðan í frá til þessa dags.
Utan Víkurinnar og Upplanda
var messudagur hans ekki
skyldugur helgidagur. Adam
frá Brimum hefur aðeins ör-
fáar línur um hann að skrifa
—- það lítið sem hann hefur
heyrt af „Alfwardus“ sagt og
jarteiknunum við gröf hans.
f helgisögninni er hann
nefndur „adolescens“ — ung-
menni — svo það er mjög vill-
andi er listamenn hafa gert af
honum líkön sem miðaldra
manni, leiðinlegum en heiðar-
legum á svip. Elzta mynd af
Hallvarði er lítil og lagleg
stytta frá Botne kirkju, og
NVHIA ff
3. tbl.