Vikan - 21.10.1976, Side 26

fengu nýjar vonir. Eftir nokkrar
vikur var hann farinn að geta talað
greinilega, og nokkru seinna gat
hann staðið óstuddur. Og hann
lærði ótrúlega fljótt að ganga. Ast
Mariu veitti honum nýjan lífsþrótt,
og í árslok 1971 giftu þau sig.
Astargreining.
En ást þarf ekki alltaf að vera
tengd tilfinningum milli manns og
konu.
Reynum að átta okkur á fjórum
gerðum ástar:
1. Ungur maður: — Ég ann
foreldrum mínum, en ef þau hætta
ekki að sýna vinkonu minni óvild,
flyt ég að heiman.
2. Stúlka á táningsaldri: — Ég er
yfir mig hrifin af pilti, sem tekur
sama strætisvagn og ég á hverjum
morgni, en ég þori ekki að gefa mig
á tal við hann.
3. Móðir/faðir: — Ég get ekki
hugsað mér að setja þroskaheft barn
mitt á sjúkrahús. Mér þykir allt of
vsent um það til þess.
4. Eiginkona: — Maðurinn minn
hótar því æ ofan 1 æ að fara frá mér,
en ég get ekki misst hann. Ég elska
hann allt of mikið til þess.
Fyrsta dæmið — ástin til foreldr-
anna — er ást af skyldurækni.
Uppeldi okkar miðast við, að við
elskum foreldra okkar, og öryggi
bernskuáranna er undir þeim kom-
ið. Þegar barnið vex úr grasi,
breytist þessi ást í þakklæti og gleði,
sem getur varað alla ævi. Þegar ungi
maðurinn þarf að velja milli for-
eldra sinna og vinkonunnar, verður
valið þó ekki sérlega erfitt. Ástin til
gagnstæðs kyns er ný reynsla, sterk
og spennandi tilfinning. En sál-
fræðingar hafa einnig bent á, að of
sterkt samband við foreldra geti
hindrað ungt og ósjálfstætt fólk í að
né eðlilegu sambandi við gagn-
stætt kyn.
Annað dæmið í röðinni er hin
dæmigerða táningaást. Þetta er
ástin til hins óþekkta, sem bíður
táningsins. Um þetta afbrigði ástar
hafa sálfræðingar nokkuð skiptar
skoðanir. Sumir álíta, að ástin sé
eins konar frumkraftur, sem
platónsk ást unglingsáranna leysir
úr læðingi. Aðrir segja sem svo:
— Margt fólk yrði aldrei ástfang-
ið nema af því einu, að það hefur
heyrt um ástina.
Togstreitan milli óskar og
uppfyllingar.
Flestír sálfræðingar fallast á eins
konar málamiðlunartillögu — að
táningaástin sé blanda áskapaðrar
eftirvæntingar og upprunalegra til-
finningaviðbragða.
Dæmið um stúlkuna, sem er
ástfangin af samfarþega sínum í
strætisvagninum kemur vel heim og
saman við skilgreiningu ameríska
sálfræðingsins dr. Ernests van der
Haag:
— Ást er togstreita milli óskar og
uppfyllingar. Þegar óskin er upp-
fyllt, er eins og dragi úr styrk
ástarinnar.
Stúlkan er hæstánægð með að sjá
sinn heittelskaða í vagninum á
hverjum morgni og nýtur þess að
láta sig dreyma um hann.
Þriðja dæmið er um tilfinningar
forcldra til barna sinna — I þessu
dæmi ýktar, vegna þess að barnið er
þroskaheft. Þar blandast ástin til
barnsins, sem maðurinn hefur getið
og í heiminn fætt, þeim tilfinn-
ingum, sem stafa af því, að barnið
þarfnast sérstakrar verndar og
stuðnings. Maðurinn hefur sterka
þörf fyrir það, að einhver þarfnist
hans. Ást foreldra á börnum sínum
er ætíð blandin cigingirni.
— Þettaermitt—það fullnægir
þörf minni fyrir það, að einhver sé
háður mér.
Fórnarlundin hefur einnig sitt að
segja: Mér ber að vera hjá barninu
mínu, hjálpa því og vernda það.
Fjórða dæmið er ,,eigingirnis-
ástin”. Sálfræðingarnir segja:
— Vissulega er það ekki af ást,
sem konan vill halda I manninn
sinn. Ekta ást er óeigingjörn og
krefst einskis. Hefði hún elskað
hann í rauninni, hefði hún látið
hann fara, ef það hefði veitt honum
meiri hamingju. Nú vill hún halda í
hann, vegna þess að það er orðinn
vani hennar. Hún er hrædd um að
verða einmana — hrædd við að
breyta lífsmáta sínum. Hún er I
rauninni veiklunduð og ósjálfstæð
og bregst því við á eigingjarnan
hátt.
Sigrar ástin allt?
Mörg ung hjón líta hnakkakerrt
fram á hjónabandsveginn og búast
jafnvel við því, að hjónaástin verði
eitt allsþerjar tilhugallf. En margir
sálfræðingar álíta, að hjónabandið
sé /kki heppilegt samllfsform. Dr.
Ernest van der Haag segir til dæmis:
— Hjónabandið er alvarlegs
eðlis. Það er hagkvæm og venjuleg
lausn. Það grundvallast á ást, en
hefur einnig I för mcð sér, að fólk
býr saman lengi eftir, að „glóðin”
cr kulnuð.
Það er erfitt að lifa I hjónabandi.
Ástin, sem orsakaði hjónabandið,
vill oft kólna I gráurn hversdags-
leikanum.
Svo kemur hin svokallaða ,,sjö-
árakreppa.” Sálfræðingar hafa
komist að raun um, að mjög margir
hjónabandserfiðleikar koma til sög-
unnar, þcgar hjónabandið hefur
staðið I sjö ár.
Algengast er, að karlmaðurinn
finni nýja konu. Spennandi, unga
og ógifta konu, svo honum finnst
hann vera ungur og ástfanginn á
nýjan leik. Sér til skelfingar finnur
hann, að hann kemur óheiðarlega
fram gagnvart konu sinni, sem
hann elskar einnig. Hann veit ekki
sitt rjúkandi ráð og hefur enga
stjórn á tilfinningum sínum. Hann
kemst brátt að raun um, að engin
leið verður farin, sem hlífi honum
né konunum tveimur við sárindum.
Hann finnur ekkert jafnvægi.
Ábyrgð hans gagnvart eiginkonu
sinni leggst svo þungt á hann, að
sambandið við nýju konuna verður I
hans augum miklu frjálsara og
auðveldara.
Að sögn sálfræðinganna er við-
horf nýju konunnar allt annað.
Hún hefur fallið fyrir reynslu gifta
mannsins. Nú kemur samkeppnin
til sögunnar. Nýja konan sér keppi-
naut, þar sem eiginkonan er.
Takmark hennar er iðulega að þessi
kcppni standi fyrst og fremst um
hann, en hann er ekki eins mikil-
vægur og hann ímyndar sér. Þegar
nýja konan hefur sigrað eiginkon-
una, verður maðurinn oftast nær
ekki eins spennandi og áður. Nýja
konan finnur sér til undrunar, að
tilfinningar hennar hafa kólnað.
Þessi þríhyrningssaga er auðvitað
aðeins dæmi. Við verður að muna,
að hvert einstakt hjónaband hefur
sín sérkenni.
Hlœgileguríaugum annarra.
Þegar ástin hefur gripið okkur,
gerist það oft, að við verðum
hlægileg I augum annarra. Þæð er til
dæmis mjög algengt, að skólastúlk-
ur skrifi nafn hins útvalda hvar og
hvenær sem er. En stundum fer
þetta út I algerar öfgar. Dæmi um
það cr hinn nítján ára gamli Miguel
Arosa, sem réði sér vart af ást til
stúlku að nafni Lupe. Miguel
fannst, að allur heimurinn þyrfti að
vita, hve dásamleg Lupc var, og hve
mjög hann elskaði hana. Hann
keypti sér rauða málningu og
skrifaði Lupe á hvert einasta þrep
kirkju einnar I Rio de Janeiro, og
voru þau þó hundrað tuttugu og
tvö talsins.
Fyrir nokkrum árum gerðist svip-
aður atburður I Brisbane. Leslie
West, átján ára piltur, hengdi
þrettá’n stór handklæði á snúru þvert
yfirgötuna. Á hverju handklæði var
einn bókstafur. Vegfarendur lásu
þar: I love Margaret.
Sjómaðurinn Luther Hletzmann
var yfir sig hamingjusamur, þegar
báturinn lagðist loks að bryggju I
Hamburg. Luther hafði þráð vin-
konu slna daga og nætur. Hún hét
Anna. Til að tjá tilfinningar sínar
rnálaði Luther stórum stöfum á
skipshliðina: Ich liebe dich Anna.
Hann varð að greiða háar sektir fyrir
tiltækið, en honum fannst það þess
virði.
Peningar — tlmi — staða. Öllu
þessu fórnar fólk fyrir ástina.
Jia Thamoe, þekkt ítölsk söng-
kona, fékk það staðfest af læknunv
að máske væri unnt að veita
blindum manni hennar sjónina
aftur, en til þess var nauðsynlegt, að
einhver gæfi honum heilbrigt auga.
Jia hikað ekki eitt augnablik og
ákvað að gefa honum annað auga
sitt.
— Ég gef honum annað auga
mitt, sagði hún. — Það er aðeins
kærleiksvottur.
Jia fékk mörg hundruð bréf frá
fólki, sem bauðst til að gefa manni
hennar auga I hennar stað, en allir
bréíritarar fengu sama svar:
— Ég vil sýna manni mlnum ást
mína I verki. Ég ætla að gefa
honum sjónina aftur.
Erich Fromm (höfundur bókar-
innar Listin að elska) er einn þeirra
mörgu, sem reynt hafa að skilgreina
innsta eðli ástarinnar. Hann segir:
— Ástin er eitt markverðasta
fyrirbæri mannlífsins. Hún grund-
vallast á gjafmildi, óskinni um að
gefa, án þess að fá nokkuð I
staðinn. Þessi tilfinning er sam-
eiginleg elskendum, þessi einstaka
og takmarkalausa samhygð er örv-
andi reynsla.
Dapurleikinn örvar ástina.
Ungverjinn Stephen Vizinzcy
hefur reynt að svara spurningunni,
hvenær og hvers vegna fólk verði
ástfangið.
— Manneskjan er mismunandi
móttækileg fyrir ástinni. Þar skiptir
margt máli. Fólk verður fyrr ást-
fangið, ef það er niðurdregið,
einmana eða dapurt. Þetta er
staðreynd, sem þeim veitist erfitt að
viðurkenna, sem halda, að ástin
stafi fyrst og fremst af líkamlegum
eða andlegum eiginleikum hins
elskaða.
Stephen Vizinzcy trúir heldur
ekki á ást, sem ekki krefst neins I
staðinn.
— Eins og allar skapandi tilfinn-
ingarerástin mjög krefjandi. Það er
erfitt að byggja brú yfir gjána, sem
ætlð hlýtur að vera milli tveggja
mannvera, hversu ástfangnar sem
þær eru. Til þess að það sé unnt,
verður einstaklingurinn fyrst að
læra að þekkja sjálfan sig. Fyrr getur
hann ekki deilt sjálfum sér með
öðrum á ástrlkan hátt.
Guðfræðingar llta oftast heim-
spekilegri augum á ástina. Þeir
telja, að ást mannsins fái kraft beint
frá guðdómlegri ást — eilífri og
almáttugri.
26 VIKAN 43. TBL.