Vikan - 23.07.1987, Blaðsíða 15

tl
árið 1886 en þegar hann kom til Englands fáum árum seinna
seldi hann útgáfuréttinn þar fyrir skitna fimmtíu dollara og
sá því mest lítið af gróðanum sem hlóðst upp á sölu bókarinn-
ar er náði 350 þúsund eintökum á skömmum tírna. Hliðstætt
við ensku kiljurnar nutu svokallaðar Dime Novels gríðarlegra
vinsælda í Bandaríkjunum en þar kontu fram á sjónarsviðið
leynilögreglumenn eða einkaspæjarar á borð við Nick Carter,
meistara dulargervanna. og Deadv/ood Dick. Sögusvið þessara
sagna var oftar en ekki villta vestrið en að öðru leyti lutu þær
sörnu lögmálum og bresku framhaldssögurnar.
Meistarinn sjálfur
„Ég hreifst af Gaboriau vegna þess hve söguþráðurinn hjá
honum gekk lipurlega upp og frá barnæsku hafði hinn snjalli
Dupin í sögunt Poe verið ein af hetjum mínum. En gat ég lagt
eitthvað sjálfur til málanna? Mér varð hugsað til Joe Bell,
garnla kennarans míns með arnarnefið, sem hafði skrýtna
kæki og óhugnanlega næmt auga fyrir smáatriðum. Ef hann
legði fyrir sig rannsókn glæpa væri næsta víst að hann færði
þetta heillandi en á margan hátt óskipulega starf nær nákvæm-
um vísindum."
Með þessurn orðum lýsti Arthur Conan Doyle því hvernig
frægasta persóna leynilögreglusagnanna, sjálfur Sherlock
Holmes, mótaðist í huga hans seint á níunda áratug nítjándu
aldar. Doyle var læknismenntaður og hann skrifaði fyrstu sög-
una urn Holmes, A Study in Scarlet, sent út kont 1887, með
það fyrir augum að drýgja launin sín. Hann neyddist engu að
síður til að gefa útgáfuréttinn á henni til að fá hana birta og
ef ekki hefði komið til bandarískur blaðaútgefandi hefðu þeir
félagar, Holmes og Watson, líklega lagt upp laupana þá þeg-
ar. Nefndur útgefandi var nefnilega einn affáum lesendum sem
hrifust af sögunni, en hann hvatti Doyle til að skrifa aðra
sögu um þennan óvenjulega spæjara. Doyle lét til leiðast og
skrifaði The Sign of Four sem útgefandinn birti síðan í tíma-
riti sínu, Lippincott's, í febrúar 1890. Sagan var gefin út í
London ári seinna og almenningur tók nú við sér fyrir alvöru.
Holmes var kominn á sporið.
Lifandi goðsögn
Eins og Doyle nefnir átti Holmes sér lifandi fyrirmynd,
skoskan skurðlækni og prófessor frá Edinborg, en ntikilvægu
hlutverki í sköpun þeirrar persónu, sem við þekkjunt, gegndu
einnig þeir sent myndskreyttu fyrstu sögurnar. Margar þeirra
birtust upphaflega í Strand tímaritinu í London með teikning-
unt eftir Sidney Paged, en sá Holntes, sem hann teiknar, hefur
breyst sáralítið fram á þennan dag.
Alkunna er að Doyle varð einhvern tíma leiður á persónu
Sherlock Holmes og lét hann falla fyrir björg og farast í einni
tögunni. Lesendur sættu sig hins vegar ekki við þau örlög svo
að í næstu sögu þurfti Doyle að endurlífga Holmes. Þannig
fór að sögupersónan lifði höfund sinn og hefur sjaldan verið
hressari en nú á hundrað ára afmæli sínu. í Bretlandi og víðar
eru starfrækt sérstök félög til heiðurs Holrnes og árlega berst
honunt fjöldi bréfa, stíluð á Baker Street 221 b.
Útgáfur á sögunum um Holmes skipta þúsundum og eru til
í þýðingunt á allflest tungumál heims. Þá er ótalinn sá fjöldi
stælinga og afbakana þar sent hann er látinn leika aðalhlut-
verk. Vinsældir hans urðu tu þess að hver rithöfundurinn á
fætur öðrum lét grintma þorpara fremja hroðalega glæpi í
bókum sínum og tefldi síðan fram lykilpersónu til að leysa
gátuna og uppræta ósóntann. Margar þessara persóna féllu
fijótt í gleymsku, aðrar voru lífseigari en víst er að engin kemst
nteð tærnar þar sem Sherlock Holmes hefur hælana því þótt
persóna hans sé í aðra röndina óþolandi er ekki annað hægt
en að fyrirgefa honunt þegar hann hefur leyst gátuna af sínu
annálaða hyggjuviti og ávarpar aumingja Watson á þessa leið:
..Réttu mér fiðluna mína, því enn eigum við eina gátu óleysta:
með hvaða hætti heppilegast sé að drepa tímann á þessum
löngu og leiðu vetrarkvöldum."
CANCONAN
DOYLES
MASTER
DETECTIVE
SURVIVE IT?
MARVEL PREVIEW
PRESENTS
Frægasti Sherloch Holmes teiknarinn, Sidney Paget, teiknaði efri myndina
með sögunni The Adventure of the Abbey Grange fyrir Strand tímaritið, en
hún birtist þar í september 1904. Þrátt fyrir 100 ára aldur hefur Holmes lítið
látið á sjá og er enn í fullu fjöri eins og sést á neðri myndinni, en hún er af
forsiðu nýlegs teiknimyndaheftis um Baskerville hundinn.
30. TBL VIKAN 15