Vikan - 31.08.1939, Page 4

*
4
hús eru tvílyft, byggð úr múrsteini, sem
einu sinni hefir verið rauður, en er nú
kolugur og óákveðinn á lit eins og húsin
í Hull eða Leeds. Á breiðu torgi stendur
mergð af nautgripum og ullþéttu, kollóttu
sauðfé. Kindurnar eru bundnar saman í
kringlótta, þétta hnappa. Á þeim eru ýms
merki, máluð á lend eða rass, — dauða-
dómur þeirra, fangamark kaupandans, sem
ætlar að leiða þær til slátrunar fyrr eða
síðar. — Kálfar, tarfar og kýr híma þarna
hundruðum saman. Sumt af þeim fénaði
baular raunalega, eins og verið sé að biðja
um vægð. — Nautgriparækt er stór liður
í landbúnaði íra, og flytja þeir til Eng-
lands mikið af ,,fé á fæti“, eins og það var
einu sinni kallað á Islandi. Rösklegir
sveitabændur, með óbirkta og langa við-
arlurka í hendi, eru að spígspora innan
um þennan fénað, sem til slátrunar er
leiddur. Sumir þeirra hafa auðsjáanlega
komið við í knæpunni, ef til vill gert út
um kaup og sölur yfir glasi af viskýi John
Jamessons eða Powers, sem er unnið úr
bygginu af þeirra eigin ökrum og hitar,
í bili að minnsta kosti, holdvotum og
þreyttum mönnum, sem komnir eru með
reksturinn um langan veg.
Gegnum Athlone rennur áin Shannon,
lygn og breið. Með skipastigum komast
þangað skip sunnan af hafi. I vatninu Ree
eru eyjar og hólmar vaxnir skógi. Þarna
fæddist söngvarinn frægi, John McCor-
mack, sem hefir sungið sig inn í hjörtu
milljóna og aftur milljóna og mun lifa á
grammófónplötum, þótt hann deyi.
Þó að útvarpsstöð íra sé kennd við At-
hlone, þá er hún í rauninni ekki þar í borg,
heldur á stað, sem nefnist Moydrum, þar
í grenndinni, og útvarpsefni stöðvarinnar
er flutt austur í Dublin, 78 mílur frá. I
stórum, gömlum kastala vestan árinnar er
setuliðsstöð, og á götunum í Athlone mor-
ar allt af einkennisbúnum mönnum, í græn-
gráum ullarfötum, eins og þýzkt þegn-
skyldulið.
Svo yfirgefum við góðu vegina um stund
til þess að komast til Clonmacnoise og sjá
þar turna, kirkjurústir og kastala, krossa
og legsteina, sem sumt er tahð mikið eldra
en Islandsbyggð. Á ömurlegri kvöldstund
reikum við þar milli mosavaxinna og
grárra rústa og hneykslumst á því, að fén-
aður skuli vera látinn ganga sjálfala á
þessum sögufrægu slóðum. Þarna stofnaði
heilagur Ciaran klaustur á því herrans ári
548, og var þar viðfrægt menntaból á 8.
öld. Hér herjuðu víkingar á 9. öld og rændu
dýrum munum og brenndu kirkjur. Samt
komu hér friðsæhr tímar. Þá rituðu munk-
ar í Clonmacnoise fræga annála. Þar var
líka rituð bókin Leabhar na hUidre
(Book of the Dun Cow), sem Irar geyma
eins og sjáaldur auga síns á safni einu í
Dublin. Hefir hún að geyma bæði sögu-
fróðleik og skáldskap, á bókfelli brúnu af
elh. I því sama safni (Royal Irish Aca-
demy Library) er einnig geymd messubók
frá 10. og 11. öld, sem mun vera að nokk-
uru leyti afrit enn þá eldri heimilda.
VIK A N
nOHIhhhihiihhihhiihhiihhihhhihhhhhiihihihhhiiiihhhiihhhihhhimh r/,
Saga.
\ Vakir vor í lofti, \
\ vermir gola hlý. i
i Blómin gróa, börnin fæðast,
— byrjar saga ný. i
Sumar! Sífelt glóir
i sól á vanga mér. i
Ilmar hey í hlöðu og galta
I — hálfnuð sagan er. í
\ Gengur haust að garði, i
geisar hríð um völl. \
Þiggur hvíld hinn þreytti gróður
— þá er sagan öll. í
Gils Guðmundsson. \
......................mmmiim.mmmm.......
Það standa þarna í Clonmacnoise rústir
sjö kirkna. Veggjabrot og dyrabogar bera
mikilli listfengi vott. Háir, sívalir turnar
gnæfa yfir hæðina, þar sem þetta stendur,
en spölkorn álengdar er kastali, sem ein-
hverntíma hefir verið sprengdur svo ræki-
lega, að stórt stykki af honum hefir lagzt
á hliðina.
Það var þetta kvöld, sem við báðumst
gistingar niður við Shannonbrú og fengum
þá frétt, að þar í þorpinu væri ekkert gisti-
hús. Samt var okkur ráðlagt að drepa á
dyr hjá frú Larkin, því að hún tæki á móti
gestum. Það sér ekki í neitt af því húsi
nema dyrnar og gluggana, svo þétt sam-
fella af vafningsviðum og rósum þekur
framhlið þess. Og írska húsfreyjan tekur
okkur opnum örmum alveg eins og íslenzk
sveitakona gerir, þegar holdvota gesti ber
að garði. Nokkrum mínútum síðar sitj-
um við þar ásamt heimilisfólkinu í stóru
eldhúsi og yljum okkur við skæran móeld,
sem logar í opnu eldstæði, ,,kaminu“ eins
og það er stundum kallað. Hann er hita-
mikill, þessi brúni mór, og þegar dimmir
að kvöldi, biðjum við fólkið að kveikja
ekki á lampanum, því að birtan af svarð-
areldinum er svo viðkunnanleg. Eini lamp-
inn, sem logar á, lýsir dag og nótt. Það
er lítill, rauður lampi, sem logar við Maríu-
mynd á þilinu. 1 þessari birtu er gott að
sitja og skeggræða við fólkið. Fyrir allt,
sem það segir okkur af Irlandi, verðum
við að segja því margt frá íslandi, sem
það hefir fremur óljósar hugmyndir um.
Það segir okkur frá vöxtunum miklu, sem
stundum koma í Shannonfljótið, svo að
það verður eins og breiður flói. Stórir
landflákar með fram því eru því mýrlend-
ar engjar, þar sem engu húsi er stætt, og
víða, þar sem mór er í jörðu,**verður hon-
um ekki náð vegna vatnsaga. En eftir
Nr. 35, 1939
Shannonfljótinu ganga skip. Þegar þau
fara fram hjá, er brúnni lyft, sem þetta
þorp er kennt við.
Handan við aðalgötuna standa stein-
veggir af stærðar húsi. Þakið vantar og
gluggar og dyr gína ömurlega opin við
vegfarendum, og ef betur er að gáð, grær
arfi og gras og eitthvað af smárunnum inni
í tóftinni. — Þetta var setuliðsstöð árið
1922. Það var barizt um hana í borgara-
styrjöldinni, sem þá geisaði á Irlandi. Þá
voru háðar orustur á götunum við Shann-
onbrú, og þá var það sem þetta hús stóð
í björtu báli. Það bál er ein fyrsta bernsku-
minning sonar hennar frú Larkin, og skot-
drunurnar, sem kváðu við hvaðanæfa í
þessu byggðarlagi, sem nú er friðsælt og
í mesta máta meinleysislegt.
Talið berst hér eins og víðar að spreng-
ingunum í Englandi, sem kenndar eru við
I.R.A., Irska lýðveldisherinn. Menn hrista
höfuðið. Við heyrum aftur og aftur at-
hugasemdir eins og þessa: „Þeir, sem
fremja þessi ofbeldisverk, vinna Irlandi
tjón en ekki gagn. Og þeir hafa ekki al-
menningsálitið á írlandi á sínu bandi, —
þvert á móti.“ Og við getum ekki betur
séð, en fólk sé hér víðast hvar rostalaust,
viðfeldið og friðelskt í öllu sínu tah.
Meðan móeldurinn í stónni rénar og
glóðin tekur á sig rauðan lit, er brugðið
upp fyrir okkur myndum af írskri lífs-
baráttu og írskum hugsunarhætti, og ekki
sízt írskum þjóðarmetnaði. Það veit það,
þetta írska alþýðufólk, að í landi þess lifði
fyrir óralöngum tíma hámenning, sem
ljómaði af langt út um lönd Norðurálfu.
Það elskar ljóð og æfintýr og „söng og
sögu“. Það veit það líka og getur þess án
hroka, að á öldunum síðan ensk tunga varð
ríkjandi meðal Ira, hafa þeir lagt enska
bókmenntaheiminum til menn, sem sýndu
hvað býr í írsku blóði. Með réttu eða röngu,
sem ekki skal hér umdæmt, af því að írar
og Bretar hafa svo oft blandað blóði sam-
an, er hér talað um þá sem íra, Jonathan
Suift, höfund „Ferða Gullivers til Puta-
lands“, Oliwer Goldsmith, sem samdi
„Prestinn á Vökuvöllum", — sem sjálfur
Goethe á að hafa sagt um á sinni tíð, að
væri einhver bezta skáldsaga, sem skrifuð
hefði verið, — Thomas Moore og Oscar
Wilde. —
Og móeldurinn er falinn og geymdur til
næsta dags. Litli, rauði lampinn varpar
Ijósi sínu á Maríumyndina. Það er kvöld-
bæn hins írska heimilis, — þar sem okkur
reyndist ekki síður hjartarúm en húsrúm.
—1 Uti í myrkrinu rennur Shannonfljótið
í þögulum mikilleik. Við hvísl regndrop-
anna, sem falla þungir niður af laufi vafn-
ingsviðanna, er klæða þetta hlýlega hús,
sofnum við svo, og látum okkur dreyma
„Tandem“, sem snýst, gljáandi , regnvota
vegi, skuggsæl kastaníutré, steingráa asna,
státin kalkúnhænsn, sem vappa kringum
bæi með stráþökum.
Og það er enn löng leið til Tipperary.
Við komumst þangað ekki á morgun,
en við komumst þangað samt!