Vikan - 24.01.1991, Blaðsíða 13

Gæti barnið manns verið sá sem hjálpar hinum
út úr ruglinu í krafti þessarar vináttu? Getur
maður gefið barninu eitthvað með samskiptum
við það en ekki bara í stuttum fyrirlestrum þeg-
ar það kemur seint heim á kvöldin? Það eru
semsagt margar aðrar lausnir en einmitt sú að
banna barninu að vera með einhverjum, sem
þó senda barninu sömu skilaboð eða þau að
við höfum áhyggjur af því í vináttu við þennan
krakka. Á námskeiðum okkar Wilhelms förum
við einmitt í þennan gildismatságreining. Þá er
spurt um áhugamál barnsins, vini og lífsviðhorf
en þetta eru mál sem oft er erfitt að taka á;
hvað er rétt og hvað er rangt í þeim efnum.
Það er bæöi vandasamt og áhættusamt í öll-
um samskiptum að segja einhverjum öðrum
hvað er rétt. Maður á þó að hafa áhrif á gildis-
mat barnanna sinna og þar er áhrifaríkast að
vera góð fyrirmynd.
Einnig finnst mér áberandi hve hrætt fólk er
við að hrósa börnunum s/num. Það er eins og
verið sé aö gæta þess að þau fái það nú ekki
á tilfinninguna að þau séu eitthvað. Rithöf-
undurinn Axel Sandemose samdi bók sem
gerist í borg sem heitir Jante og í henni ríkja
Jante-boðorðin. Fyrsta boðorðið er: Þú skalt
ekki halda að þú sért eitthvað meira en við hin.
Þetta viðhorf er svolítið ríkjandi hér og þess er
vandlega gætt aö hrósa ekki mikið. Það er hins
vegar eitt grundvallaratriði í því að hafa já-
kvæða sjálfsmynd að geta verið stoltur yfir sín-
um verkum. Önnur mikilvæg atriði eru öryggi
og aö hafa í kringum sig fólk sem manni þykir
vænt um og þykir vænt um mann. Þó er ég al-
veg mótfallinn því að börnum sé hrósað til
þess að stjórna þeim. Það er stýrandi hrós að
segja við barn að það eigi að taka til hjá sér af
því það sé svo duglegt við tiltekt. Segjum frek-
ar barninu hvernig okkur líður þegar það gerir
eitthvaö vel, heldur en að segja eitthvað um
barnið. Það er mikið meira ekta heldur en að
segja: Þú ert svo duglegur, þú ert svo sæt eða
eitthvað álíka.
- Krefjumst við of mikils af börnunum?
Já, við krefjumst of mikils af þeim vitsmuna-
lega. Við förum alltof oft fram á að fá ástæður
og rökfyrirþví sem þau gera. Skilnaðurforeldra
hefur til dæmis áhrif á tilfinningaltf barna og
í slíku tilfelli á ekki að reyna að fá fram vits-
munalega umræðu heldur hlusta eftir hvernig
barninu líði. Börnum getur til dæmis gengið
ágætlega í skóla en liðið alveg bölvanlega. Ef
þau eru spurð hvernig þeim líði fær fólk stund-
um fram aðrar víddir en séu þau spurð hvernig
þeim gangi. Fullorðið fólk hefur tilhneigingu til
að líta á börn sem smækkaða útgáfu af full-
orðnum og tala við þau á rökrænan hátt eða
krefjast þess að barnið beiti rökum. Mér finnst
ægilega mikið um að foreldrar gleymi því að
börn eru fyrst og fremst tilfinningaverur. Börn
komast ekki á það stig að stjórnast af vitsmun-
um fyrr en við sextán til tuttugu ára aldur.
Til mín leita einnig foreldrar sem eiga „þægi-
leg og meðfærileg" börn en fara að fá
áhyggjur þegar börnin eru orðin unglingar og
eru ennþá „þægileg og meðfærileg". Áhyggj-
urnar eru þá vegna þess að barnið hagar sér
„of“ vel, gerir það sem því er sagt, situr heima
hjá pabba og mömmu og horfir á sjónvarpið en
hittir enga jafnaldra.
Við viljum einmitt gjarnan sjá sjálfstæði og
frumkvæði í börnunum okkar og foreldrar hafa
leitað til mín vegna þess að börnin þeirra þora
ekki út í lífið. Það er líka algengt að fólk komi
vegna þess að það hefur áhyggjur af því
hvernig barninu reiði af á unglingsárum.
Unglingsárin eru áhyggjusamt tímabil, sér-
staklega í þessu þjóðfélagi sem við búum í
núna. Það er ekki lengur nóg að hafa verið
barn til að vita hvernig á að ala upp börn og
margir vita einungis hvað þeir ætla ekki að
gera en vita ekki alltaf hvað þeir ætla að gera
í staðinn.
Á námskeiðum sínum fyrir foreldra kennir
Hugo nokkra meginþætti í barnauppeldi:
1. Aðgreinið eigin þarfir og þarfir barnanna.
Margir foreldrar gera þau mistök að átta sig
ekki á hverjar þarfir barnanna eru og hve
sterkar þær eru.
2. Gerið ykkur grein fyrir hver á vandann. Það
er ekki verk foreldra að eigna sér líf barn-
anna. Þegar á reynir er mikilvægt að geta
séð að barnið ber ábyrgö á mjög mörgu.
Barnið ber til dæmis ábyrgð á námi, sínum
félögum og ýmsu öðru í sínu lífi. Rísi barn-
ið ekki undir ábyrgðinni þarf að hjálpa því til
þess, ekki með því að leysa málið fyrir
barnið, heldur með því að hjálpa barninu til
að leysa það sjálft.
3. Hvað er gert þegar barnið á vandann? Það
sem barnið þarfnast síst eru ráð og lausnir,
prédikanir eða refsingar. Það þarf að fá að
tjá sig, fá hlustun og stuðning.
4. Hvað er gert þegar forledri á vandann í sam-
skiptum við barnið? Þá er mikilvægt að for-
eldri láti börnin vita af þvi, en ekki sama
hvernig það er gert. Þar verður að taka tillit
til þess að það sem barnið er að gera er
fyrst og fremst til að koma til móts við eigin
þarfir en ekki til að hrella foreldrana.
5. Hvað er gert þegar báðir aðilar eiga hann?
Gerum okkur grein fyrir hver á vandann, við
eða barnið okkar eða hvort við eigum hann
sameiginlega. Báðir aðilar eiga f rauninni
sinn rétt á þvi aö hafa hlutina á ákveðinn
hátt. Oft eru foreldrar að segja efnislega:
Okkar þarfir eru miklu mikilvægari en þínar.
Tillitssemi og virðing eru lykiloröin hér; að
taka tillit til hins og bera virðingu fyrir rótti
beggja. Þarna verða aðilar að vera ásáttir
um að leysa ágreininginn f sameiningu
þannig að báöir séu ánægðir.
Frh. á bls. 34
Láti maður aðra bera ábyrgð á sér er hœtta áaðá
manni verði troðið í leiðinni
Þau sakna þess að pabbi og mamma eru aldrei
heima og ekkert er hœgt að tala við þau
„Þú skait ekki halda að þú sért eitthvað meira
en við hin“
Hef ekki hitt eitt einasta barn sem hefur verið ánœgt
með að skrópa, lœra ekki heima og taka ekki til eftir
sig
Ekki lengur álitin minnkun að leita aðstoðar við
andlegum vanda
Unglingi ofviða að velja milli foreldra sinna og
einhvers vinar
2. TBL1991 VIKAN 13