Vikan - 28.11.1991, Blaðsíða 4

TEXTI: ÞÓRDÍS BACHMANN / LJÓSM,: BRAGI Þ, JÓSEFSSON
ERU DAGLEGA I
HEIMAHLYNNING KRABBAMEINSFÉLAGSINS
Haustlaufin falla enn á ný og nóvembertreginn síast smám saman inn í vitund-
ina. Við lestur dagblaðanna hnjótum við um minningargreinar sem gjarna hefj-
ast á því að viðkomandi hafi háð harða baráttu við illvígan sjúkdóm og lotið í
lægra haldi. í flæði djúpt innra með okkur gerum við okkur grein fyrir því sem
frumur okkar vita sjálfkrafa, að dauðinn, svipað og kynlífið, er aðeins hluti líf-
fræðilegrar hringekju. Sýnum við þeirri kennd traust, leiðir hún beint að tilfinn-
ingu okkar fyrir ódauðleikanum? Einhver djúphyggja og andrökhyggja í okkur
veit að til er ríki handan dauðans. Lífið á sér yfirskilvitlega vídd, falda. Viður-
kennum við ekki það innsæi lifum við
fyrirboða.
Sigurður Árnason, Hrund Helgadóttir og
Bryndís Konráðsdóttir starfa við Heimahlynn-
ingu Krabbameinsfélagsins, ásamt þremur
öðrum hjúkrunarfræðingum, þeim Guðbjörgu
Jónsdóttur, Þóru Björgu Þórhallsdóttur og Ernu
Haraldsdóttur. Valgerður Sigurðardóttir stend-
ur svo læknavaktina á móti Sigurði. Þetta sjö
manna teymi á sólarhringsvakt sinnir krabba-
meinssjúklingum sem kjósa að dvelja heima
hjá sér eftir þann úrskurð að lækning fáist ekki.
Starfsemin byggir á Hospice-hugmyndafræð-
inni en innan hennar er áhersla lögð á að sjúkl-
ingur dvelji heima eins lengi og unnt er og deyi
heima þegar þess er kostur. Þau ræða við Vik-
una um starfið og fræðin, lífið og dauðann, fer-
ilinn og tilfinningarnar.
I hverju felst heimahlynning?
Sigurður verður fyrir svörum: „Heimahlynn-
ingin snýst um tvennt: að hjálpa sjúklingnum
að lifa með sjúkdómnum eins vel og unnt er og
að veita ættingjum þá aðstoð, hjálp og örygg-
iskennd sem þeir þurfa til að geta sinnt þess-
um ástvinum sínum heima og komast eins heilir
og hægt er gegnum sorgina og erfiðið sem
felst í því að fylgja þeim sem maður elskar yfir
í dauðann. Ég er í landamæravörslu en mér
finnst aldrei létt þegar einhver deyr. Maður
gengur með fólki í gegnum erfiðustu stundir
lífsins en þegar einhver deyr sáttur og maður
fær hlýjar kveðjur eftir á, oft til margra ára, þá
get ég verið ánægður með gott dagsverk."
„Þróunin endar svo í þessum eðlilega hlut,
dauðanum," segja þær Bryndís og Hrund. „í
sjálfu sér kemur þó dauðastundin ávallt á
óvart, sama hvort er inni á sjúkrahúsi eða
heima. Hún er endanleg og þá þarf aðstand-
andi að horfast í augu við það að eiga ekki
þennan lifandi einstakling að lengur. Það er
erfið stund þegar einhver deyr en hún getur
líka verið mjög hátíðleg og hún lifir sterkt í
minningu þeirra sem eftir lifa. Á svona stórum
stundum skipta öll smáatriði máli. Við sem við
þetta störfum þurfum síðan að leyfa fólki að
fara yfir þessa stund f smáatriðum aftur og
aftur. Þá má ekki sussa á fólk eða segja þvi að
of sársaukafullt sé að tala um þetta. Fái fólk
ekki að fara yfir þessa stund getur það orsakað
stíflu, streitu sem getur breyst í langvarandi
óbærilega vanlíðan."
Heimahlynning ástundar svonefnda líknar-
meðferð en okkur fýsir að fræðast meira um
eðli hennar og tilgang.
„Það er vaxandi þörf fyrir líknarmeðferð því
nútímalækningar hafa meira og meira hneigst
stöðugt við skugga tilgangsleysis og
að því að lækna fólk en líta fram hjá þeirri
staðreynd aö dauðinn er óhjákvæmilegur hluti
lífsins. Vegna þessa ætti líknarmeöferö að
taka mun meiri tíma nútímalækna en raun ber
vitni,“ segir Sigurður. „Margarrannsóknirsýna
að læknar hræðast dauðann, rétt eins og ann-
að fólk og bregðast við í samræmi við það.
Þeir beita þvf sömu aðferðum og fólk yfirleitt til
að losa sig frá honum, sem er að ræða sem
minnst um þau vandamál sem snúa að dauð-
anum og forða sér af hólmi þegar hann
nálgast. Þetta er vörn þeirra sjálfra og einnig er
dauðinn þeim vitanlega stöðug áminning um
að læknisfræði er ekki fullkomin. Hún virðist
ekki verða fullkomin fyrr en dauðinn hættir að
vera til, ef þaö er þá markmið í sjálfu sér!
Hospice-hreyfingin hefur þróast í jarövegi
þessarar græjulæknisfræði, sem gerir okkur
mögulegt að viðhalda „lífi“ löngu eftir að öll
mannvirðing er horfin."
SAGA HOSPICE-HUGMYNDA-
FRÆÐINNAR
Hospice-hreyfingin er ævagömul þó í merk-
ingu dagsins í dag tengist hún griöastað fyrir
dauðvona fólk. Fyrr á öldum, á tímum kross-
ferða, þýddi orðið hospicium greiðastaður og
oft ráku trúflokkar þessa staði fyrir suðurfara,
krossfara og aðra ferðamenn. Á nítjándu öld
stofnuðu nunnur í Dyflinni hreyfingu til líknar
deyjandi fólki. Um aldamótin stofna þær síðan
Hospice heilags Jóseps í Lundúnaborg. Það-
an sprettur það hugarfar til líknar sem nú teygir
anga sína um allan hinn vestræna heim.
Breska stúlkan Cecily Saunders lærði hjúkr-
unarfræði af hugsjónaástæðum en eftir að hún
meiddist í baki treysti hún sér ekki f almenn
hjúkrunarstörf. Hún sá þó að sjúklingar áttu við
margvísleg félagsleg og andleg vandamál að
stríða svo hún tók sig til og lærði félagsráðgjöf.
Á Hospice heilags Jósefs í London kynntist
Cecily líknarmeðferð. Henni var mjög í mun að
kynna læknum mikilvægi fyrirbyggjandi verkja-
meðferðar en var þá sagt að læknar hlustuðu
ekki á hjúkrunarfræðinga og alls ekki á félags-
ráðgjafa. Cecily gerði sér þá lítið fyrir og lærði
til læknis til að geta komið vitneskjunni á fram-
færi. Á einu sjúkrahúsanna hitti hún pólskan
hermann, einstæðing sem beið dauðans af
völdum krabbameins. Það sem hermanninn
skorti helst var andlegur stuðningur og í fram-
haldi af því fæddist sú hugmynd aö stofnsetja
Frh. á bls. 6
Sigurður Árnason,
Valgerður Sigurð-
ardóttir, Hrund
Helgadóttir, Bryn-
dís Konráðsdóttir,
Guðbjörg Jónsdótt-
ir, Þóra Björg Þór-
hallsdóttir og Erna
Haraldsdóttir
starfa við heima-
hjúkrun dauðvona
krabbameinssjúkl-
inga. Þau byggja
starf sitt á
Hospice-hug-
myndafræðinni.

4 VIKAN 24. TBL. 1991