Vikan - 12.10.1999, Qupperneq 52

Texti: Steingerður Steinarsdóttir
lörnin ykkar á
Átröskunarsjúkdómar eru sí-
fellt að verða algengari og
aldur þeirra sem þjást af
þeim færist sífellt neðar með
hverju árinu. Þess eru dæmi
að 10 og 11 ára stúlkubörn
séu með anorexíu og kennar-
ar kvarta undan að sex til sjö
ára börn tali um fituna utan á
sér. Þetta eru alvarlegar frétt-
ir því eins og við vitum er
erfitt að losna við þau viðhorf
sem okkur eru innrætt í æsku
og sé sex ára barn farið að
hafa áhyggjur af líkama sín-
um á hverju má þá eiga von
þegar þetta barn kemst á
unglingsaldur. Sálfræðingur-
inn Yeager, sem skrifaði mikið
um börn og uppeldi, segir að
börnin okkar læri af því sem
fyrir þeim er haft. Það skipti
engu hvernig við leiðbeinum
þeim ef við förum ekki eftir
þeim reglum sjálf.
Margvísleg átröskunar-
vandamál þekkjast
og eru illviðráðanleg
meðal barna í dag. Það má
nefna anorexíu og búlimíu sem
eru sjúkleg megrunarþörf.
Helsti munurinn er að búlimíu-
sjúklingar taka átköst og neyða
sjálfa sig til að kasta upp matn-
um en anorexíusjúklingar svelta
sig langtímum saman.
Matarvenjur nútímamannsins
hafa mikið breyst frá því sem
áður var og margt bendir til
þess að það sé mikill missir að
föstu máltíðunum sem við
þekkjum frá því við vorum
börn. A mörgum heimilum er
fjölskyldan hætt að koma sam-
an til að borða, hvort sem er í
hádeginu eða á kvöldin. Heim-
ilisfólk kemur heim á mismun-
andi tímum og hver og einn fær
sér það sem hendi er næst þegar
hann kemur. Þetta er ekki gott
fyrir brennsluna í líkamanum
og það sem meira er, allt bendir
til að fólk sem borðar standandi
við eldhúsvaskinn eða í hnipri
yfir sjónvarpinu inni í stofu hafi
óheilbrigðara viðhorf til matar
en hinir. Því finnst það oft ekki
hafa borðað nóg eða ekki fulla
máltíð svo það hefur meiri til-
hneigingu til að leita eftir auka-
bitum milli mála.
Barn velur óhollustu
umfram hollustu sé því
ekki stýrt
Barn sem ekki sest niður
með foreldrum sínum og borð-
ar fjölbreytta, vel framreidda
máltíð mun ekki venja sig á
hollustu heldur leita að því sem
hægt er að stinga upp í sig strax
og því þykir gott. Oftast er það
óhollt fæði eins og Cocoa Puffs,
súkkulaðikex eða önnur sætindi
sem það hefur aðgang að. Þetta
barn er því líklegra til að verða
of þungt og mun hafa meiri til-
hneigingu til að gera sér áhyggj-
ur úl af útliti sínu. Þegar fram
líða stundir fer barnið svo að
sleppa máltíðum, borða lítið
sem ekkert eða fara langtímum
saman í megrun en það eru
fyrstu skrefin í átt að anorexíu.
Til að kenna börnunum ykk-
ar góðar matarvenjur skuluð
þið aldrei láta þau sjá ykkur
borða mat öðruvísi en sitjandi
við borð. Gerið þeim ljóst að
þau eigi að gera það sarna og
þið munið ekki líða að borðað
sé á hlaupum um alla íbúð. Það
er einnig hollara að borða í ró-
legheitum og gefa sér tíma til
að sinna því og engu öðru á
meðan. Ef fólk borðar á hlaup-
um verður það síður vart við
þegar líkaminn sendir skilaboð
um að hann sé mettur og það
eykur því líkurnar á offitu-
vandamálum til muna.
Flestir hafa þörf fyrir að hafa
einhvers konar reglu á hlutun-
um. Ein máltíð á dag þar sem
fjölskyldan kemur saman og
nýtur þess að borða góðan mat
er ágæt regla. Að borða af og til
af fallegu leirtaui, jafnvel við
dúklagt og skreytt borð, er góð
leið til að allir njóti þess að taka
þátt í þessari athöfn. Fyrirhöfn-
in og ræktin sem lögð er við
þessar sameiginlegu máltíðir
segir börnunum ekki bara að
það sé gott og notalegt að
borða heldur sé það að matast
ekki síður félagsleg athöfn þar
sem njóta má samneytis við
aðra. Enginn ætti að flýta sér
eða komast upp með að skófla í
sig af diskinum og þjóta síðan
út. Þetta eru ykkar stundir til
að spjalla og rækta hvert annað.
Látið ekkert trufla
máltíðir
Enginn fjölskyldumeðlimur
ætti að taka að sér það hlutverk
að borða leifarnar frá hinum og
öllum ætti að vera leyft að leifa.
Það að hætta þegar maður er
orðinn saddur gefur barninu
Nokkrar staðrevndir um
átröskunarsjukdóma
Um það bil 5% kvenna og 10% stúlkna eiga á hættu að sýkjast
af búlimíu eða anorexíu. Anorexia nervosa lýsir sér í því að sjúk-
lingur léttist mjög mikið og leggur ótrúlegt erfiði á sig til að
halda þyngdartapinu áfram.
Bulimia nervosa lýsir sér í átköslum sent koma nteð ákveðnu
millibili og þegar sjúklingurinn hefur troðið sig út af mat frarn-
kallar hann uppköst til að losa sig við matinn. Síðan er líklegt að
hann endurtaki sarna ferlið aftur og aftur nteðan kastið varir.
Sjúkleg átþörf var nýlega skilgreind sem sérstakur sjúkdómur
og sker sig að því leyti frá búlintíu að sjúklingurinn fær átköst en
kastar ekki upp.
Mest hætta á að fá þessa sjúkdóma er á aldrinum 12,13 og 17
ára en þeirra getur orðið vart ntun fyrr.
hættu að
þínu til kynna að maður eigi
ekki að borða yfir sig heldur
aðeins nóg. Mæðurnar kláruðu
venjulega leifarnar af diskunum
í gamla daga og sögðust vera að
draga hina að landi. Sannleik-
urinn var hins vegar sá að oft
var ekki of mikið til og móðirin
var einfaldlega að borða sig
sadda af leifunum. Nú á dögum
er vandamálið frekar að of mik-
ið sé til heldur en hitt og enginn
þarf að hafa nagandi samvisku-
bit yfir því að henda leifum. Ef
menn hafa það samt sem áður
er lag að koma sér upp safn-
kassa og þá verða matarleifarn-
ar smátt og smátt að áburði í
garðinn eða mold fyrir potta-
plöntur.
Látið ekkert trufla máltíðir.
Slökkvið sjónvarpinu og takið
símann úr sambandi meðan á
máltíðinni stendur. Utvarpið
ætti ekki að vera í gangi nema
ef menn vilja hlusta á rólega,
fallega tónlist rneðan þeir mat-
ast. Það er ljótur ósiður að lesa
við matarborðið og Mogginn
getur alveg beðið meðan morg-
unmaturinn er snæddur. Gerið
einnig vinum barnanna ykkar
ljóst að heimsóknir séu ekki
leyfðar á matartímum.
Passið mataræðið. Ef þið
fúlsið sjálf við spergilkáli, gul-
rótum eða rófum getið þið ekki
búist við að börnin þín borði
slíkt. Látið alltaf meðlætið
ganga hringinn við borðið og
alla fá sér eitthvað smávegis af
öllu.
Látið barnið reyna
eitthvað nýtt
Gerið það að reglu að allir
verði að reyna einn bita af nýj-
um rétti áður en þeir hafna
honum. Það er eðlilegt að
mönnum þyki matur misgóður
en stundum neitar fólk að prófa
eitthvað bara vegna þess að
þeir þekkja ekki tiltekinn mat.
Þetta getur hins vegar orðið til