Vikan - 07.12.1999, Blaðsíða 27

rásögn Steinars af
hjónabandserfiðleikum
hans birtist við hlið við-
tals við Kristján Má
Magnússon sálfræðing í
Degi fyrir nokkru. A
grunni reynslu sinnar
m.a. af hjónaviðtölum talar Kristján
um að honum finnist karlmenn ekki
lokaðir eða í slæmum tengslum við til-
finningar sínar. Honum finnst karl-
menn ekki tjá sig á þann hátt sem kon-
ur vilja, sem aftur verði til þess að þær
hlusti ekki á þá. Þetta hefur vakið reiði
kvenna, sem segja að þeim þyki saga
Steinars lýsa einmitt því gangstæða, að
hann hafi ekki viljað hlusta á hana.
„Steinari var augljóslega ógnað með
því að kona hans fór fram á meiri
stuðning og ástúð og brást við með því
að pakka saman andlega. Er það ekki
merki um að einstaklingur sem það
gerir sé tilfinningalega lokaður og eigi
erfitt með að bindast öðrum sterkum
böndum? Við erum alinn upp við það
að birtingarmynd kærleikans sé fórn-
fýsi og að ást beri að sýna í verki," seg-
ir Margrét, sem er 43 ára og í ágætu
hjónabandi. „Strax í barnæsku er okk-
ur sagt að Kristur hafi dáið á krossin-
um fyrir mennina og allt hugsjónastarf
í samfélaginu byggir á þessu sama. Svo
er einhver karlmaður beðinn að sýna
konu sinni umhyggjusemi með því að
taka að sér uppvaskið örlítið oftar og
honum blöskrar svo að hann tínir sam-
an andlegar pjönkur sínar og flytur út.
Persónulega tel ég að farangur sá hafi
hvorki verið þungur né merkilegur."
„Án þess að þekkja nánar til þessar-
ar sögu," segir Kristján Már í grein-
inni, „vil ég segja, að til þess að skilja í
raun og veru hvað er að gerast í sam-
bandi milli hjóna er ekki nóg að fá
þessi fáu stikkorð sem koma fram í
viðtalinu við Steinar. Þegar eitthvað
kemur fyrir eru það ekki endilega að-
stæðurnar sem ógna okkur, heldur
hugsanir okkar um aðstæðurnar. Mat á
þeim hlýtur að vera misjafnt og við-
brögðin eftir því. Það er ekki hægt að
segja að karlmaður sé ekki í snertingu
við tilfinningar sínar af því að hann nái
ekki að uppfylla þarfir konu sinnar.
Hvað með hæfni hennar til að koma
kröfum sínum á framfæri? Gera konur
kröfur af því að þær þekkja tilfinningar
sínar og vita hvað þær vilja? Þegar þær
kvarta eru þær ekki endilega að segja:
Ég þarfnast meiri ástúðar. Þær geta allt
eins verið að segja hluti sem karlinn
skilur þveröfugt: þú ert ekki að standa
þig, þú ert ekki að gera skyldu þína, þú
ert ómögulegur. Þannig tjáskipti enda
oft með því að sá sem fyrir ásökunun-
um verður fer í vörn. Er kona Steinars
endilega í betri tengslum við tilfinning-
ar sínar og færari um að tjá þær þótt
hún kunni að gera kröfur?"
Kona Steinars kvartar einnig undan
því að hún njóti ekki stuðnings hans til
að þroskast sem persóna. Um það hef-
ur Sigrún 23 ára þetta að segja:
„Foreldrar okkar styðja okkur og
styrkja í því sem við tökum okkur fyrir
hendur og hjálpa okkur þannig að
þroskast sem manneskjur. Ef ég geng í
hjónaband vil ég að eiginmaðurinn
gangist inn á að vera vinur sem ég get
stuðst við. Það er ekkert mikilvægara
þegar maður er í vafa um sjálfan sig og
veit ekki hvort maður getur eitthvað
en að einhver annar hvetji mann. Mig
langaði í listnám eftir grunnskóla en
þorði ekki af ótta við að mér tækist
ekki að hasla mér völl á listasviðinu
síðar meir. Pabbi kom til mín og sagði:
„Maður verður alltaf að reyna, það
veit enginn hvað hann getur nema
hann reyni." Þannig vil ég að maður-
inn minn verði."
„Af hverju er það honum að kenna
að hún hafi ekki notið sín sem per-
sóna?" Spyr Kristján Már. „Er það háð
manninum hennar? Auðvitað skiptir
það miklu máli hvernig makinn er en ég
efast um að það hindri konur í að vera
þær persónur sem þær vilja að eigin-
maðurinn sé svona og svona. Við erum
kannski of fljót að gera ráð fyrir að það
sé rétt hjá konunni að hann standi í vegi
fyrir persónulegum þroska hennar. "
En er það ekki það sem jafnréttis-
barátta síðustu áratuga hefur snúist um
að konur fái að njóta sín til jafns við
karla?
„Jafnréttisbaráttan hefur að undan-
förnu snúist um að bæði kynin eigi rétt
á að lifa mannsæmandi lífi," segir
Kristján Már. „Margar konur virðast
ríghalda í að konur séu að berjast á
móti körlum. Þær eru óánægðar með
karlmenn og halda að þeir haldi kon-
um niðri. Ég sé þetta ekki svona og ég
veit að aðrir karlmenn sjá þetta heldur
ekki þannig."
í viðtalinu í Degi segir Kristján okk-
ur einnig að mestu líkur á að hjóna-
band heppnist séu þegar hjónin skipt-
ast á að vera sterki og veiki aðilinn.
Kona Steinars var ef til vill neydd til
að vera alltaf sterk og þegar hún fór
fram á leyfi til að vera veik missti mað-
ur hennar áhuga á hjónabandinu.
„Er það svo? Erum við ekki enn of
fljót að gera ráð fyrir að það sem kon-
an segir sé rétt," segir Kristján Már.
„Þessi kona sem kvartar yfir eigin-
manninum, hvað hefur hún gert til að
eignast slíkan mann? Hvað hefur hún
gert til að skapa það ástand sem orðið
er í samskiptum þeirra? Hlutverk eru
alltaf gagnkvæmt skilgreind. Ef hún er
í ábyrgðarhlutverki gæti það verið
vegna þess að hún hefur tekið ábyrgð-
ina af honum. Karlmönnum finnst
mikilvægt að standa sig og þeir fórna
sér fyrir fjölskylduna með því að
standa sig í vinnunni og tryggja henni
góða afkomu. Karlmenn telja sig vera
að leggja sitt af mörkum með því að
sjá til þess að fjölskyldan hafi nóg að
bíta og brenna.”
Konur eru allflestar á vinnumarkaði
í dag og hafa, ef ekki til hálfs þá að
hluta yfirtekið þetta hlutverk karl-
mannsins. Karlmenn hafa samkvæmt
könnunum ekki í sama mæli tekið á sig
ábyrgðina af heimilisstörfunum, styður
það ekki mál eiginkonu Steinars?
„Konur krefjast þess yfirleitt að
heimilisstörfin séu unnin eftir þeirra
höfði," segir Kristján Már. „Ég minni á
könnun Ingólfs V. Gíslasonar, en þar
bendir hann á að ef konur rekist á
ákveðið ímyndað glerþak þegar þær
sækist eftir völdum á vinnumarkaðn-
um, þá rekast karlar á svipað glerþak
þegar þeir sækjast eftir völdum á heim-
ilinu. Þær segja: Já, þú átt að sinna
börnunum, en gerðu það eins og ég
ætlast til að það sé gert. Eða þær segja:
Þú kemur ekki nálægt þvottinum, því
þú brýtur hann ekki rétt saman og rað-
ar honum ekki inn í skáp eftir þeim
reglum sem ég hef sett. I stuttu máli:
Vertu ábyrgur - og gerðu allt eins og
ég segi. í þessu er ákveðin þversögn"
Hvort sem kona Steinars má vera
fegin að vera laus við hann eða hann
hólpinn að hafa sloppið undan frekju-
ganginum í henni, getum við öll verið
sammála um að hjónaband byggir á
samvinnu tveggja. Sumum virðist
takast án fyrirhafnar að laga sig hvort
að öðru og skapa saman hlýlegt og
skemmtilegt heimili þar sem öllum get-
ur liðið vel. Aðrir reyna aftur og aftur
án þess að finna þennan samhljóm.
Sennilega er galdurinn eins og alltaf að
vera tilbúinn að sjá aðrar hliðar á mál-
um en sína eigin og sætta sig við mála-
miðlanir.
Vikan