Vikan - 07.12.1999, Blaðsíða 55

Þaö er allt í lagi aö
vera ieiðinlegur.
Reiði, depurð, ótti,
óhamingja, leið-
indi, vonbrigði,
áhyggjur, afbrýði-
semi, óöryggi og
vanmáttarkennd eru tilfinningar
sem eru ekki bara eðlilegar og
hluti af lífinu, heldur beinlínis
nauðsynlegur hluti þess að vaxa
upp og þroskast.
Börn hafa þörf fyrir að sýna all-
ar sínar tilfinningar og yfirleitt
kjósa þau að halda í engu aftur af
sér. Þau verða þess vegna að
læra að það er ekki alltaf við hæfi
að sleppa fram af sér beislinu og
tjá sig á hávaðasaman hátt. Fýlu-
eða frekjuköst eru þættir í
þroskaferli barna en þegar þau
komast á skólaaldur ætti slíkum
köstum að fækka. Barn á skóla-
aldri á að vera búið að læra að
hafa einhverja stjórn á tilfinning-
um sínum og gangi það illa verð-
ur að ræða við barnið um tilfinn-
ingar sem þessar og gera því
Ijóst að það geti miklu stjórnað
um hversu sárar og erfiðar þær
eru. Til að svo megi verða er best
að barnið sjái þig sýna stillingu
og sjálfstjórn þegar á þarf að
halda. Það er stundum erfitt því
börn virðast oft skynja hvenær
foreldrunum er mest umhugað
um að þau hegði sér vel og taka
þá venjulega alverstu óþekktar-
köstin. En börn mega aldrei fá
þau skilaboð frá foreldrunum að
sárar tilfinningar skapi leiðindi og
séu öllum til ama. Best er að
hlusta vel á barnið og ræða ró-
lega við það um það sem að er
plaga það.
Foreldrar ættu sömuleiðis að
forðast að leyfa barninu að
skynja þeirra eigin ótta. í stað
þess að banna barninu alfarið að
fara yfir götuna og segja því að
þú sért hrædd um að það verði
fyrir bíl er betra að segja því að
það geti verið hættulegt að ganga
yfir götur og best sé að það geri
það aðeins þegar þú ert með því.
Þegar foreldrar hins vegar ganga af göflunum í
hvert sinn sem barnið gerir eitthvað af sér fer það
fljótlega að trúa að það sé ófullkomnara en aðrir
Það er í lagi að ianga í
meira. Börn fá oft þau
skilaboð í uþpeldinu að þau
séu eigingjörn og gersþillt af eft-
irlæti vilji þau meira en þau fá.
Við kennum þeim snemma þá
dyggð að vera þakklát og segjum
þeim að meta það sem þau hafa.
Með jákvæðni að leiðarljósi geta
foreldrar kennt börnum sínum að
biðja um og langa í meira en það
sem þau hafa án þess að það sé
særandi eða gangi á annarra rétt.
Foreldrarnir eiga að sjálfsögðu að
geta sagt nei og meina það og
þar með öðlast börnin skilning á
því að þótt þau biðji fá þau ekki
alltaf það sem þau vilja en þau
verða ekki skömmuð fyrir að
biðja.
Með því að fá að opna sig og
biðja um það sem þau þrá ná
bömin að þroska með sér góða
hæfileika til að semja. Flestir full-
orðnir í dag eru hræddir við höfn-
un og þora því ekki að biðja um
neitt nema þeir viti að svarið
verði jákvætt. Læri barnið hins
vegar að höfnun sé ekki alvarleg
og hún þurfi ekki að vera varan-
leg þ.e. að oft megi reyna aftur
síðar eða fá eitthvað sem ekki er
endilega það sem þú vildir í upp-
hafi heldur annað sem getur
komið í þess stað þá munu þau
ekki sætta sig við að fara halloka
í lífinu. Þau munu reyna að sækja
á brattann, láta drauma sína ræt-
ast og gera það án þess að troða
á öðrum á leið sinni upp.
Barn sem lærir að biðja ekki,
láta sig ekki langa vegna þess að
það sé sjálfselskt og frekt, lærir
að láta sig meiru varða hvað aðrir
vilja en það sjálft. Það fórnar sér
og bíður þolinmótt eftir að ein-
hver gjaldi því í sömu mynt. Því
miður verður sjaldnast af því og
óeigingjarna barnið situr eftir bit-
urt með óuppfylltar þarfir. Þetta
er sérlega mikilvægt þegar stúlk-
ur eru annars vegar. Félagslega
þykir mun jákvæðara að drengir
biðji um eðajafnvel heimti það
sem þeir vilja. Síðar á ævinni er
það talið merki um
orkumikinn og
viljasterkan karl-
mann þegar hann
sýnir metnað og
ófyrirleitni á leið
sinni að markmið-
inu. Stúlkursem
gera slíkt hið sama
eru venjulega
dæmdar hart.
Foreldrar ættu
því að hvetja stúlk-
ur til þess að vera
kröfuharðari fyrir
sjálfar sig en jafn-
framt ættu þeir að
hlusta betur á það
sem drengirnir hafa að segja. Oft
þykir drengjum erfitt að svara
mörgum sþurningum sem beint
er að þeim í runu. Ef drengurinn
þinn hefur t.d. ætlað sér að ná
betri árangri í íþróttum en raunin
hefur orðið og kemur reiður og
fullur vonbrigða heim ættirðu
frekar að leyfa honum að segja
frá á eigin hraða en að spyrja of
mikið. Þegar hann hefur lokið
máli sínu getur þú á jákvæðan og
rólegan hátt bent honum á að
hann hafi trassað æfingar og
hefði hann ekki gert það hefði
honum tekist ætlunarverk sitt því
hann sé efnilegur í íþrótt sinni.
Það er allt í lagi þótt
börn neiti einhverju
af og til svo lengi
sem viðurkennt er
að mamma og pabbi
stjórna. Að fá leyfi til
að segja nei gefur börnum vald
sem þau njóta að hafa. Margir
foreldrar telja að sé börnum gefið
of mikið vald spilli það þeim og
það er full ástæða til að hafa
áhyggjur. Eitt af stærstu vand-
kvæðum í uppeldi í dag er að
börn njóta of mikils frelsis. Það
kann að vera að þér finnist að
barn þitt ætti skilið að hafa meira
vald yfir lífi sínu. En án þess að
þú hafir gert barninu það Ijóst
með stöðugum og sterkum aga
að þú stjórnir á heimilinu, geta
börnin orðið kröfuhörð og frek.
Svo lengi sem það er Ijóst að þú
ert við stjórnvölinn er óhætt að
gefa þeim örlítið lausari tauminn.
Með því að gefa barninu færi á
að hafna því sem það ekki vill
ertu að opna því leið til að segja
þér nákvæmlega frá öllu sem
kemur upþ á í lífi þess. Barnið veit
að það fær ekki alltaf allt sem það
vill en veit einnig að á það verður
hlustað og tekið tillit til skoðana
þess. Mikill munur er á því að að-
laga vilja barnsins að þínum vilja
eða neita því um það sem það
þráir. Aðlögun þýðir að báðir aðilar
gefa nokkuð eftir, algjör afneitun
brýtur niður viljastyrk barnsins.
Hestur sem hefur verið barinn til
hlýðni hlýðir en hann er skaplaus
og enginn gæðingur.
Barn sem ekki hefur sterka
mynd af sjálfu sér er auðveld
bráð hverjum þeim sem kann að
vilja stjórna því og misnota. Já-
kvæðir foreldrar ala upp börn
sem eru samvinnuþýð en fylgja
ekki skipunum hugsunarlaust.
Börn eru yfirleitt jákvæð og þau
vilja oftast geðjast þeim sem
þeim þykir vænt um. Þessa stað-
reynd ættu foreldrar að nýta sér í
uppeldinu en mikilvægt er að
muna að þú vilt barninu þínu það
besta og þú reynir að gera það
sem best er fyrir það.
Vikan