Vikan - 19.09.2000, Blaðsíða 12

einlteili sér uni ol'að verald
legiim gæftuin en það inælti
lieisla þessa orku til þess að
leita að andlegri vellíðan nj>
siinnnni lífsj>ildum.“
símalínur Geðhjálpar, sem eru
samtök geðsjúkra, aðstandenda
þeirra og áhugamanna sem vinna
að bættum hag geðsjúkra, rauð-
glóandi því fólk vissi ekki hvert
það átti að snúa sér. Geðhjálp er
ekki meðferðaraðili þótt það hafi
í fjölda ára sinnt ákveðinni þjón-
ustu við geðfatlaða. I kjölfar
þessara auglýsinga leitaði fjöldi
manna sér hjálpar í fyrsta sinna.
Þeir höfðu ekki áður gert sér
grein fyrir því að andleg vanlíð-
an þeirra væri einkenni þung-
lyndis og að til væri meðferð við
því. Ég vil þvf segja fólki sem les
þessa grein að flestir eiga góða
batavon og það eru rnargir sem
geta hjálpað, læknar, sálfræðing-
ar og annað fagfólk, og ef í nauð-
ir rekur, bráðamóttökur geð-
deilda,“ segir Pétur.
Stundar Du geðræktP
En hvernig er geðheilbrigðis-
kerfið í stakk búið til þess að
mæta vaxandi fjölda þeirra sem
leita sér aðstoðar við þunglyndi
og öðrum geðsjúkdómum? Pét-
ur segir að það hafi komið ákaf-
lega vel í ljós í átaki landlæknis-
embættisins hversu mikil þörfin
sé, og þrátt fyrir að starfsmenn í
geðheilbrigðiskerfinu leggi sig
alla fram og vinni mjög gott starf,
þá þurfi meira að koma til svo
að hægt sé að sinna þessum stóra
hópi svo vel sé. „Á meðan á átak-
inu stóð leitaði svo mikill fjöldi til
kerfisins að það í rauninni kaf-
færði það. Því miður er það svo
að oft er ekki gripið inn í sjúk-
dómsferlið fyrr en í óefni er
komið. Hins vegar er margt sem
bendir til þess að hægt sé að beita
forvörnum og fræðslu gegn þung-
lyndi. Það að fræða almenning á
jákvæðan hátt gæti auðveldað
okkur að takast á við þessa sjúk-
dóma og þá fyrr. Nýverið hleypti
Geðhjálp af stokkunum verkefni
sem hefur það metnaðarfulla
markmið að efla geðheilbrigði
landsmanna og Héðinn Unn-
steinsson sagði frá því í nýlegu
viðtali við Vikuna. Þessi geð-
heilsuefling Geðhjálpar nefnist
geðrækt og ég bind miklar vonir
við hana og vona að innan
skamms verði talið jafn sjálfsagt
að stunda geðrækt og líkams-
rækt,“ segir Pétur brosandi.
Skimun á bunglyndi
Pétur segir einnig hafa verið
sýnt fram á að hægt sé að finna þá
sem eigi á hættu að fá þunglyndi
og þá spyrja menn sig hvort ekki
sé hægt að koma í veg fyrir þró-
un sjúkdómsins og draga úr hætt-
unni á að úr verði alvarlegt þung-
lyndi. „Skimun vegna ýmissa
sjúkdóma eins og krabbameins
er vel þekkt, en af hverju ekki
líka að sigta þá út sem er hætt
við að fái þunglyndi og veita
þeirn hjálp áður en þeir þurfa á
lyfjameðferð að halda? Hér á
landi er verið að vinna að mjög
merkilegu verkefni undir stjórn
Eiríks Arnar Arnarssonar í 9.
bekk á Seltjarnarnesi og í Mos-
fellsbæ, en sú vinna er byggð á
grundvallarreglum hugrænnar
atferlismeðferðar. Þar er reynt að
finna þá krakka sem eiga á hættu
að fá þunglyndi og reyndar líka
þá sem eru orðnir þunglyndir.
Þeim sem eru í hættu er veitt ráð-
gjöf og fyrirbyggjandi meðferð.
Þetta er í raun skirnun við þung-
lyndi og mjög jákvæð þróun sem
vonandi verður framhald á,“ seg-
ir Pétur.
Annað merkilegt forvarnar-
verkefni sem er í gangi, er„Nýja
barnið" á Akureyri sem er þver-
faglegt verkefni Heilsugæslunn-
ar og hefur staðið yfir í mörg ár.
„í mæðravernd og ungbarnaeft-
irliti er reynt að greina og skilja
félagslega og tilfinningalega
áhættuþætti og finna úrræði í
samvinnu við fjölskylduna. I
þessu verkefni er reynt að grípa
strax inn í, jafnvel strax á með-
göngu ef fjölskyldan er í erfið-
leikum og veita henni stuðning
og aðstoð. Tilgangurinn með
þessu verkefni er að fyrirbyggja
tilfinningaröskun hjá barni og
foreldrum."
Genin og örlagatrú
Pétur segist vilja sjá fleiri
svona forvarnarverkefni og þjálf-
un fólks í að nota aðferðir eins og
hugræna atferlismeðferð. ,.Ég vil
samt ekki með þessu tali um aðr-
ar áherslur vekja óraunhæfar
væntingar sjúklinga um að þarna
sé komin auðveld lausn fyrir alla
því eins og ég sagði áðan þá hent-
ar hugræn atferlismeðferð ekki
öllum og því miður eru takmörk
fyrir því hvað við á Reykjalundi
getum sinnt mörgum. Hins veg-
ar er hér ekki verið að reka áróð-
ur fyrir einhverri framtíðarmeð-
ferð eins og í vísindaskáldsögu.
Gagnsemi hugrænnar atferlis-
meðferðar hefur verið rannsök-
uð rækilega síðastu áratugi þótt
reyndar minna fé hafi verið veitt
til slíkra rannsókna en t.d. lyfja-
rannsókna, enda mun enginn
fjölþjóðlegur lyfjarisi hagnast á
hugrænni atferlismeðferð.
Nú er mikil áhersla lögð á leit
að erfðavísum sem valda sjúk-
dómum og við festumst gjarnan
í þeirri örlagatrú að sjúkdóms-
gangurinn sé forritaður í genun-
um og engin leið sé til að breyta
því nema e.t.v. með því að nota
lyf til að draga úr einkennunum,
draga úr tjáningu genanna. Mér
finnst að meira fé mætti verja í
aðra nálgun að þessu umfangs-
mikla vandamáli sem geðraskan-
ir eru því þær kosta samfélagið
stórfé og einstaklinginn miklar
þjáningar," segir Pétur og fær sér
meira te.
0! mikil áhersla á ueralú-
leg gæði
En hvernig myndi Pétur lýsa
lundarfari og geðheilsu íslensku
þjóðarinnar? „íslendingar eru
mjög kraftmikið fólk sem berst
áfram í von um betra líf, en rek-
ur sig stundum á veggi og verð-
ur fyrir vonbrigðum í þessari leit
sinni að veraldlegum gæðum. Við
kunnurn ekki að virkja þessa
orku til að takast á við andlega
erfiðleika, orkan safnast því fyr-
ir og beinist inn á við. Sjálfsásak-
anir verða jafn kraftmiklar og
metnaðurinn sem mislukkaðist.
Ég held að við einbeitum okkur
um of að veraldlegum gæðum en
að það megi beisla þessa orku til
þess að leita að andlegri vellíð-
an og sönnum lífsgildum," segir
Pétur að lokum og hefur án efa
margt til síns máls.
12
Vikan