Vikan - 12.12.2000, Síða 24

Texti: Fríöa Björnsdóttir
Jólatréð er óaðskiljanleg-
ur hluti af jólahaldinu á
flestum heimilum. Það er
oftar en ekki sett upp á
sama stað ár eftir ár og
verði einhverjar breyting-
ar þar á getur það jafnvel
skyggt á gleði að minnsta
kosti yngra fólksins í fjöl-
skyldunni. Yfirleitt er að-
eins eitt jólatré á hverju
heimili hér á landi en
víða annars staðar lætur
fólk sér ekki eitt tré
nægja heldur á hver og
einn sitt eigið tré.
Upphaf jólatrésins má
rekja langtafturfald-
ir. Margir telja þó að
sú staðreynd að Vikt-
oría Bretadrottning og hinn
o þýskættaði maður hennar, Al-
” bert prins, lögðu mikið upp úr
Því að skreyta jólatré og koma
" því fallega fyrir í konungshöll-
^ inni hafi haft afgerandi áhrif í
■o þá veru að afla jólatrénu þeirra
vinsælda sem það nýtur
ö> í dag. En hverfum nú aft-
“ ur í aldir og hugum að
m upphafi ogtilurðjólatrés-
o insogskreytingannasem
= á það eru hengdar.
O
cn
t Heiðínn siður eða
« kristinn?
3= í heiðni var hið sí-
= græna tré, barrtréð,
•- nefnt lífsinstréogtengd-
£ ist vetrarsólstöðuhátíð-
.. um. Með tilkomu kristn-
■- innar og þegar komið var
<= fram á miðaldir fóru að
e heyrast sögur um alla
" Evrópu af trjám sem
'J blómguðust og báru
henat neðan
w
Þetta er myndin af Viktóríu drottningu og Albert
prins með börnunum sínum fimm og drottningar-
móðurinni sem birtist í The lllustrated London
News árið 1848. Myndin varð til þess að jólatré
urðu geysilega vinsæl í Englandi.
ávexti um jólin. Með siðaskipt-
unum öðlaðist hið sígræna tré
nýja merkingu og varð tákn von-
ar og endurfæðingar í hugum
lúterskra í Þýskalandi. Sagan
segir einnig að Marteinn Lúth-
er hafi eitt sinn verið á gangi
úti í skógi um jólaleytið og hafi
þá orðið snortinn af því
hvernig stjörnurnar skinu
í gegnum trjágreinarnar.
Hann tók furutré og bar
heim með sér, setti á það
kerti og reyndi að ná fram á
ný samspili stjarna himins-
insoggreinatrésins. En hver
svo sem varð fyrstur til að
höggva tré og fara með heim
um jólin þá er eitt víst að um
miðja 17. öld var það orðið al-
siða í Þýskalandi að setja upp
tré inni í stofu á jólunum.
Ferðamaður á þessum slóðum
getur þess meira að segja þeg-
ar árið 1605 að hann hafi kom-
ið á heimili þar sem stóð tré
skreytt eplum, sætindum,
pappírsrósum og þunnum kök-
um.
Þýskir innflytjendur fluttu
jólatréssiðinn með sér til
Bandaríkjanna og þar breyddist
hann smátt og smátt út frá
manni til manns. ( Englandi
höfðu jólalurkurinn og mistil-
teinninn tengst jólahaldinu um
aldir en jóla-
fótspor drottningarinnar og
skreyta heimili sitt með jóla-
tré. Ogsiðurinn varðekki aðeins
vinsæll í Englandi og Þýska-
landi heldur um allan heim. Til
tréð
kom með
Georg konungi I af Hannover,
þýskættuðum konungi Breta,
snemma á 18. öld. Lengi vel
tengdist jólatréð þó einungis
jólahaldi konungsfjölskyldunn-
ar og þar sem landsmenn
voru ekki sérlega hrifnir
af konungunum sem áttu
ættir til þýskra að sækja
náði jólatréðekki miklum
vinsældum. Það var ekki
fyrr en teikning birtist í
blaðinu The 111ustrated
London News árið 1848
af drottningunni, manni
hennar og fimm börnum
og drottningarmóðurinni,
hertogaynjunni af Kent,
við jólatréðað hjólin fóru
aðsnúast. Eftirþaðvildu
Englendingar allir feta í
Gott dæmi um viktor-
íranskt jólaskraut: Kven-
skór, sólhlíf, barnakerra og
þriggja hæða kökudiskur.
Lengi val var fatnaður, sem
fólk fékk í jólagjöf, hengt á
jólatrén, en síðar var farið
að hengja míní-útgáfur á
trén í stað þess raunveru-
lega.
íslands mun siðurinn hafa
borist um miðja 19. öld.
Jólatrén stækkuðu smátt
og smátt
[ byrjun voru menn einungis
með lítil tré og létu þau standa
uppi á borði. Smátt og smátt
stækkuðu trén og farið var að
færa þau niður á gólf. Mikið
24 Vikan