Menntamál - 01.02.1976, Síða 9

sem nemendur lifa í, viðurkennir ekki tónlist sem
menningarlega og félagslega nauðsyn, m.ö.o. að
tónlist sé ekki viðurkennd frá félagslegu sjónar-
miði ? Samanburður við t.d. Ungverjaland sýnir
að tónlist þar er hátt metin af nemendum sem
námsgrein og þá sennilega ekki síst vegna þess
að þjóðfélagið metur tónlist og alls konar tón-
listariðkun mikils og nemendur samsama sig
mati og dómi þjóðfélagsins.
Tilefnið til þessarar tilraunar var að Skólarann-
sókmr menntamálaráðuneytisins gáfu skólum árið
1967 kost á að gera rannsóknir eða reyna nýjungar
í námsefni og kennslutilhögun. Greinarhöfundur
og Guðmundur Guðbrandsson yfirkennari, þá-
verandi formaður Söngkennarafélags íslands, sóttu
um að gera tilraun með aukna og breytta tón-
menntarkennslu í neðri bekkjum barnaskólans og
hlaut umsóknin samþykki Skólarannsókna.
Viðfangsefni tónmenntartilraunarinnar
í upprunalegri lýsingu á tilgangi tilraunarinnar
segir svo:
Tilgangur tilraunarinnar er að kanna hvort aukin
tónmenntarkennsla í barnaskólum kunni að hafa
áhrif á:
1. Námsárangur nemenda í öðrum greinum en
tónlist.
2. Fylgni milli námsárangurs í tónlist og öðrum
greinum.
Til skýringar á liðum 1. og 2. er það að segja
að sú tilgáta virðist sennileg að markviss tón-
menntarkennsla hafi í för með sér yfirfærsluáhrif
og meðæfingu yfir á önnur námssvið h.e. að yfir-
færsla frá einu námssviði yfir á önnur myndist
einna helst við kennsluaðstæður þar sem hið leik-
ræna og skapandi starf er veigamikill þáttur.
í fáum orðum sagt er kenningin um yfirfærslu
(transfer) frá tónmenntarnámi yfir á önnur náms-
svið þessi:
Markvisst tónlistarnám gerir kröfur til minnis,
einbeitingar, aðgreiningar- og samtengingarhæfni
nemenda. Vegna þjálfunar þessara þátta getur tón-
mennt verið hjálparmeðal til að þroska og þjálfa
með nemendum ýmsa vitsmuna- og námstæknilega
þætti. Dæmi um þetta er t.d. raddbeiting, öndunar-
þjálfun og skýr framsögn texta í söng. Sá þáttur
tónmenntarnáms, sem nefnist söngur, nær því inn
á svið móðurmálskennslunnar, þ.e. hann getur haft
jákvæð áhrif á skýran framburð nemenda, tal- og
lestrarmáta þeirra. En hann nær einnig inn á inn-
takslegt og tilfinningalegt svið mælts máls, ef haft
er í huga, að túlkun orða og texta er einn veigamesti
þátturinn í söng.
Kerfisbundin þjálfun í hryn (hljóðfalli) og til-.
einkun á innbyrðis hlutfalli hrynmynda getur haft
áhrif á móttækileika nemenda fyrir stærðarhlut-
föllum, en það hefur áhrif á hliðstæð vandamál í
stærðfræðinni. Það sama á við um skynjun forms
og þjálfun á tilfinningu og skilningi fyrir innbyrðis
hlutföllum í formi, samanburði formeinda, að
finna líka eða sameiginlega þætti og að aðgreina
ólíka þætti. Með öðrum orðum: kerfisbundin og
stighækkandi þjálfun í formskynjun virðist geta
haft jákvæð yfirfærsluáhrif á stærðfræðiskynjun
nemenda.
Telja mætti upp fleiri þætti í tónmenntarnámi
sem virðast geta haft yfirfærsluáhrif. Minnið þjálf-
ast t.d. mjög við það að sönglög og lög á hljóðfæri
eru lærð utanað og vel uppbyggð hljóðfallsþjálfun
höfðar einnig sterkt til minnisins. Einbeitingar-
hæfileikar nemenda þjálfast mjög við tónlistarnám.
Síðast en ekki síst þjálfast aðgreiningar- og sam-
tengingarhæfileikar nemenda. Að hlusta á tónverk,
aðgreina mismunandi hljóð og hljóðfæri, svo og
blæbrigði hljóðfæra, aðgreina hljómasambönd og
mynda rökræna heild úr hinum ýmsu þáttum tón-
listar, allt þetta krefst mikils aga eyrans og hinna
ýmsu vitsmunalegu þátta sem taldir voru upp hér
að ofan.
3. Vidhorf nemenda til ýmissa námsgreina og
tómstundaþátta.
Um lið 3: Einn aðaltilgangur þessarar tilraunar
og raunar einnig almennu bakgrunnsrannsóknar-
innar sem lýst er hér á eftir var að kanna viðhorf
nemenda til ýmissa námsgreina og vissra tóm-
stundaþátta. Leitað var eftir upplýsingum um við-
horf nemenda til þessara þátta og hvort þetta
viðhorf væri sjöðugt yfir árin eða breytilegt.
Sérstaklega lék höfundi forvitni á að vita hvort
aukin tónmenntarkennsla hefði einhver áhrif á
viðhorf nemenda til tónmenntar í tilraunabekkjun-
um. Þá var og fýsilegt að vita hvort munur væri
á viðhorfum nemenda eftir kynferði og hvort við-
horf þeirra væru breytileg eftir skólum.
4. Vióhorf bekkjarkennarans til bekkjarins og
skólans.
5. Vidhorf bekkjarkennarans til tónmenntar-
kennslunnar
Liðir 4. og 5. voru dregnir saman í spurningaskra
MENNTAMÁL
9