Menntamál - 01.02.1976, Síða 15

í heild mætti segja að afstaða nemenda túlki,
í og með, félagslega bundna mynd (sterotype) af
hlutverki og tilgangi skólans. Því mætti ætla að
svörin ráðist af eftirfarandi þáttum í hugarheimi
nemenda:
a) Hvað sé mikilvægt (miðað við þær viðmiðanir
sem gilda í þjóðfélaginu).
b) í hverju felist fullnæging (með tilliti til þess
þroskaskeiðs sem nemendur í rannsóknarbekkj-
unum eru á - á aldrinum 7-10 ára). Samkvæmt
þroskasálfræði Piaget eru börn þá að glíma við að
samræma hlutlæg fyrirbæri á rökrænan og raun-
hæfan hátt. Þetta er skeiðið sem í sálfræði Piaget
nefnist skeið hlutlægrar rökhugsunar.
c) Hvað hafi tilgang fyrir framtíðina og þar með
félagslegt gildi.
Svarið við a) er tiltölulega jákvætt fyrir hefð-
bundnar greinar, vegna félagslegrar viðurkenn-
ingar þeirra, en óhagstætt fyrir tónmennt, þar sem
hún virðist ekki hafa viðurkennt félagslegt gildi í
augum almennings (t.d. foreldra).
Svarið við b) er mjög hagstætt fyrir sérgreinar
eins og leikfimi og ýmsa handmennt (leiknigrein-
ar).
Svarið við c) er tiltölulega hagstætt fyrir átt-
hagafræði (samfélagsfræði; undirbýr nemanda und-
ir ,,lífið“) og einnig fyrir hefðbundnar greinar (til
að verða nýtur þegn í framtíðinni verður maður
að læra að lesa, reikna og skrifa).
Þetta eru ákaflega almennar túlkanir á þeirri
vísbendingu sem niðurstöðurnar sýna. Ekki er tekið
tillit til ýmissa breytna sem kunna að skipta máli
í viðhorfum nemenda, svo sem afstöðu kennara,
aldur, „bekkjargæði“, kynferði, stundatöflur o.fl. í
nánari athugun hér á eftir (línuritunum) verða
greind áhrif þessara breytna á heildarmyndina og
gerðar tilraunir til að skýra ýmsar niðurstöður út
frá þeim.
Hér skal því þó bætt við að töluverður mismunur
er á vinsældum hefðbundnu greinanna í mismun-
andi bekkjum. Skýringar á því geta verið margar;
ein sennilega sú að mismunandi kennaraáhrifa
gæti. Sérstakur áhugi og/eða kennsluhæfileikar
kennara sem kenna reikning eða lestur getur haft
þau áhrif að bekkurinn hafi jákvæðara viðhorf til
þessarar greinar en hann myndi ella hafa.
Ef viðhorf sömu bekkja til sömu greina yfir
tveggja ára tímabil eru könnuð, kemur í ljós að
heildarþróunin er niður á við og það gildir um
allar námsgreinarnar án tillits til hver greinin er.
Er það í sjálfu sér athyglisverð staðreynd. Hún
hlýtur að vekja skólamenn til umhugsunar, því að
það skiptir þá miklu máli ef reynsla nemenda af
skólanum verður, að öðru jöfnu, til þess að áhugi
þeirra á námi og námsgreinum dvíni eftir því sem
reynslan vex. Hér virðist skólareynsla og námsleiði
fylgjast að.
Tvær skýringar gætu átt hér við:
1. Félagsleg aðhæfing (socialization) nemenda
getur haft neikvæð áhrif, þ.e. yngri nemendur eru
jákvæðari gagnvart skólastarfi en eldri.
2. Skólinn veitir nemendum hvorki nægilega
vitræna né tilfinningalega fullnægingu með
„kennsluframboði“ sínu (er hér átt við námsefni
og kennsluaðferðir, þ.e. bæði inntak og miðlun);
eðlilegur áhugi og atferlisvakning í upphafi skóla-
göngu dvínar smátt og smátt; nemendur verða
fyrir vonbrigðum.
Það gefur auga leið að það verður að slá marga
varnagla, ef slíkar tilgátur um hugsanlegar skýr-
ingar á þessari þróun „niður á við“ hjá nemendum
eru settar fram, því ógerlegt er að alhæfa út frá
svo lítilli rannsókn. Til þess að geta svarað þessum
spurningum nánar þyrfti að fylgjast betur með
viðhorfum nemenda til ýmissa námsgreina yfir
mun lengra tímabil (t.d. 5-6 ár).
Þegar könnuð eru svör nemenda við spurningum
um tómstundaiðju utan skólans (samanburður á
vinsældum þess að leika sér, lesa bækur, horfa á
sjónvarp og hlusta á tónlist), kemur ýmislegt
áhugavert fram. Spurningin sem innir eftir áhuga
barna á „að leika sér“ virtist í samanburði við
aðra tómstundaiðju svolítið óljós fyrir nemendum
og svörin við henni voru miðsvæðis á vinsælda-
kvarðanum.
Svörin við þrem spurningum eru áhugaverð:
1) „Hlusta á tónlist“ samanborið við „að horfa
á sjónvarp“. Hér var sjónvarpið yfirleitt mjög hátt
metið (vinsælt) í samanburði við tónlistina (óvin-
sæl). Hugsanleg túlkun gæti verið þessi: „hlusta á
tónlist“ er huglægt (abstrakt) en „horfa á sjónvarp“
er hlutlægt (konkret) og því nær hugarheimi
nemenda á þessum aldri.
2) „Hlusta á tónlist“ samanborið við ,,að lesa
bækur“. Niðurstaðan er svipuð og í 1), en þó ekki
eins á kostnað tónlistar. Hugsanleg skýring á
þessum viðhorfum nemenda er sú sama og við
spurningu 1).
3) „Lestur“ (í skóla) í samanburði við „að lesa
bækur“. Hér verður samanburðurinn óljósari.
MENNTAMÁL
15