Bjarmi - 01.09.1996, Síða 10

BROTIÐ TIL MERGJAR
Dr. Sigurbjörn Einarsson
1.
Þegar ritstjóri Bjarma bað mig að skrifa greinarkorn
um kristna mýstik spurði ég ekki, hvaða merk-
ingu hann legði í þetta útlenda orð. Við þóttumst
skilja hvor annan. Það var ekki sjálfsagt. Þetta orð
er notað i margri merkingu og sætir oft óvandaðri með-
ferð, óvart eða vísvitandi. Þess hefur stundum gætt í um-
ræðum um svo kölluð dularfull fyrirbæri. Þegar því er
haldið fram, að það sé
mýstík að láta hugann
snúast um slík efni, þá er
það rugl með hugtök. Að
segja það er ekki út af fyrir
sig dómur um þann marg-
brugðna skapnað, sem
oftast er verið að vísa til,
þegar talað er um „dultrú"
hér á landi. En þess kyns
trú heitir ókúltismi á
útlensku og er skýrt að-
greind frá mýstík í allri
vísindalegri umfjöllun,
enda skörp skil þar á milli
í veruleikanum.
Dr. Sigurbjörn Orðið mýstík er griskt að uppruna og tengdist í fyrnd-
Einarsson biskup inni trúarathöfnum, sem voru framdar á laun, aðeins „inn-
vígðir“ gátu tekið þátt í þeim og voru bundnir þagnar-
skyldu um það, sem fram fór. Merkingin varð víðtækari
með tímanum. Kristnir guðfræðingar notuðu þetta orð
framan af einkum um þá helgu iðju að ihuga Guðs orð i
því skyni að finna hina huldu fjársjóði, sem þar eru
fólgnir. Seinna færðist merkingin alls kostar yfir á þá
reynslu, sem hinn huldi maður hjartans öðlast, þegar
hann lifir mest í bæn sinni, íhugun, samfélagi sínu við
Guð.
Þetta orð kemur ekki fyrir í Nýja testamentinu, en þar
er annað griskt orð samstofna, þýtt leyndardómur. Jesús
notar það, hann gefur leyndardóm Guðs ríkis (Mark. 4).
Hann vegsamar föður sinn fyrir að opinbera það smæl-
ingjum (fátækum í anda), sem er hulið spekingum og
hyggindamönnum (Matt. 11). Sú opinberun verður í
þeim, sem taka á móti honum í trú, Guðs ríki er hið innra
með þeim (Lúk. 17). Þetta áréttar hann skv. Jóhannesar-
guðspjalli með líkingunni um vínviðinn og greinarnar
Qóh. 15), sem er undirstaða hinnar miklu áminningar:
Verið í mér, þá verð ég líka i yður. Sú áminning er
fyrirbæn, það sýnir Jóh. 17. Að lifa kristnu trúarlífi er að
taka vakandi huga undir þessa áminningu og gera fyrir-
bænina að sinni.
2.
Öll Biblían vitnar um undrið eina, lifandi Guð, leyndar-
dóm allra leyndardóma. Nýja testamentið er fagnaðarboð
um afhjúpun leyndardómsins í hjarta Guðs: Svo elskar
hann, að hann gefur sjálfan sig (sjá Jóh. 3,16). Þessi
leyndardómur eða leynda speki Guðs er Jesús Kristur
(Kól. 2,2; 1. Kor. 2,7). Og hann er ekki leyndarmál, held-
ur ber að kunngjöra hann með djörfung (Ef. 6,9). Jesús
stofnaði ekki leynifélag handa innvígðum. Hann stofnaði
kirkju, samfélag manna, sem hann nær að samstilla um þá
bæn, þann vilja, þá gleði að mega vera rödd, hönd, líkami
hans á jörð, eða greinar á þeim lífsmeiði, sem er hann.
Það sem Guð hefur gert í eitt skipti fyrir öll og allri
veröld til hjálpræðis er óhagganlegur, ytri, eilifur veru-
leiki. En það kemur mér ekki að haldi (Hebr. 4,2) nema
ég taki í trú við því orði, sem boðar það, svo að það verði
mér innri veruleiki.
Með þessu var það sagt, sem augljósast er og mestu
skiptir um kristna mýstík. Ekki hefur tekist vel að islenska
þetta orð. En það er ljóst, að um er að ræða innri reynslu.
Öll trú, sem svo getur kallast, er innri veruleiki að
einhverju marki, hún er þáttur eða uppistaða í vitundar-
lífinu. En þarna kennir margra stiga og blæbrigða. Gerð
manna er ólík, einnig umhverfi þeirra og áhrif þess. Og
trúarbrögð eru mörg, með sundurleitar forsendur og við-
horf. í fræðilegri umfjöllun merkir mýstík andlega reynslu
með ákveðnum séreinkennum, sem fylgja henni alls
staðar, hvert sem hið trúarlega baksvið eða jarðvegur er.
Ég leyfi mér að nota nafnið innsjá. Innsjár er sá, sem
„sér“ inn í sjálfan sig, upplifir sjálfan sig eða reynir það,
sökkvir sér niður í djúp hugar síns. Þetta er sameiginlegt
auðkenni, hvort sem hindúar eiga i hlut, múslímar,
búddhamenn eða kristnir. Og þótt þeir byggi á ólíkum
grunni og hafi mismunandi markmið i huga, þá eiga þeir
10