Bjarmi - 01.06.2001, Blaðsíða 29

inntak er Jesús Kristur (Lk 24.27). Ritn-
ingin er því ekki bara heimild um Krist
heldur mætir hann manninum í henni. Af
því leiðir að texta Biblíunnar verður að
meta í Ijósi þess hvernig þeir vitna um og
leióa manninn til Krists (Was Kristum
Treibt). Lúther segir: „Öllum réttum og
heilögum bókum ritningarinnar er sam-
eiginlegt, að í þeim er bent á Krist og þau
leiða okkur til hans. Það er hinn rétti
mælikvarði og samkvæmt honum ber að
dæma öll rit Biblíunnar [...] Það sem
kennir ekki Krist, það er ekki postullegt,
þó að Pétur eða Páll kenni þaó. Aftur á
móti er það sem kennir Krist postullegt,
þó Júdas, Hannas, Pílatus eða Heródes
flytji það.“[4] Þessi áhersla Lúthers leiddi
til þess að Biblían varð metinn í fjöl-
breytileika sínum og munurinn á vitnis-
burðinum varð mönnum Ijósari. I þessu
samhengi skiptir aðgreiningin milli lög-
máls og fagnaðarerindis milku máli fyrir
lestur hennar. Samkvæmt Lúther kennir
lögmálið hvernig heimurinn er upp-
byggóur og hverning maóurinn á að bera
sig að í honum, en fagnaðarerindið vísar
manninum á Krist þar sem náó og fyrir-
gefningu Guðs er að finna. En lögmál og
fagnaðarerindi eru tvö aðgreind orð
Guós. Þegar maðurinn les í ritningunni
ber honum að greina á milli þeirra.[5] í
nánum tengslum við þessa umfjöllun tek-
ur Lúther á muninum milli orðs og anda,
eða bókstaflegrar og andlegrar merking-
ar textans. Bókstafurinn deyðir svo að
segja ef maðurinn les ritninguna alfarið
sem lögmál. Aftur á móti þegar hann
hlustar eftir boðun fagnaóarerindisins í
Biblíunni þá er hún lesin á andlegan
máta. Lífsnauósynlegt er manninum að
skilja að hinn andlegi skilngur er ætíð
bundinn við bókstafinn og það er hann
fyrir starf andans sem knýr manninn til
Krists. Starf heilags anda án orðs ritning-
arinnar er óhugsandi fyrir Lúther.
Ahersla Lúthers á hina bókstaflega
merkingu og aó ritningin útleggi sig sjálf,
leysti úr læðingi túlkunarfræðilega bylt-
ingu sem ýtti siðbótinni síóan úrvör.[6]
Rétttrúnaóurinn og heittrúarstefnan
(píetisminn)
I deilum siðbótarmanna við vingltrúar-
menn og rómversku kirkjuna var sett á
oddinn að ritningin væri grundvöllur og
mælikvarði trúargreinanna. Lútherski
rétttrúnaóurinn reyndi að setja kenningu
þeirra skipulega fram. Hann greip í þess-
Samkvœmt Lúther kennir lögmálið hvernig
heimurinn er uppbyggður og hvening maðurinn
á að bera sig að í honum, en fagnaðarerindið
vísar manninum á Krist þar sem náð og
fyrirgefningu Guðs er að finna.
ari viðleitni aftur til Ágústínusar og heim-
spekikerfis Aristótelsar, en ritningin
myndaði grundvöll alls kenningarkerfis-
ins. Til að það gæti gengið varó að binda
svo um hnútana að ekki væri mögulegt
að draga trúverðuleika hennar á nokkurn
máta í efa. Sú vídd túlkunar sem ritning-
arskilningur Lúthers bjó yfir varó þar
með að víkja fyrir kennisetningunni um
bókstaflegan innblástur ritningarinnar. I
þessari viðleitni sinni gengu menn svo
langt aó t.d. Matthias Flacius lllyricus
(1520-1575) hélt því fram að jafnvel
punktasetningu hebresku bóstafana væri
stýrt af heilögum anda. Jóhann Gerhard
(1582-1637), einn helsti guðfræðingur
lútherska rétttrúnaóarins, setur ritning-
una að jöfnu við orð Guðs. Guð er höf-
undur hennar en þeir sem rituðu eru tæki
í höndum Guós. „Þeir eru í hlutverki
einkaritara Guðs, hendur Krists, [...]
þrælar Guós, og verfæri heilags
anda.“[7] Allri spennu innan Biblíunnar,
t.d. á milli lögmáls og fagnaðarerindis,
þverstæðum og guðfræðilega varhuga-
veróu, er skipað undir kenninguna um
bókstaflegan innblástur ritningarinnar og
í raun ýtt til hlióar sem óhugsandi mögu-
leika. Það má ekki gera lítið úr þessari
viðleitni og ritskýringu rétttrúnaðarins.
Margt af því sem hann hélt fram og inn-
tak ritskýringar hans stendur enn þann
dag. Þannig er athyglisvert aó skoða
skýringarrit við ritninguna sem taka mió
af túlkunarsögu ritningarinnar og lesa
hve samstíga túlkun nútímafræðimanna
29