Bjarmi - 01.06.2001, Blaðsíða 12

Umfjöllun um Harry Potter bækurnar vinsælu
og um gagnrýni á hollustu þeirra fyrir unga lesendur
Hvað um HARRY?
Guómundur Karl Brynjarsson
Um allan heim hefur geisað Harry
Potter fár í fjögur ár. Skyndilega
hefur sú kynslóó barna sem nú er að
vaxa úr grasi, sem ýmsa grunaði að yrði
ofurseld næringarsnauðu skyndifæói fyrir
sálina í formi tölvuleikja og teiknimynda,
tekið upp á því að háma í sig þykka æv-
intýradoðranta, í anda sígildra þjóó-
sagna, um furðuskepnur, nornir og
galdra.
Sagan á bak við tiluró bókanna um
Harry Potter er ein og sér ævintýri líkust.
Höfundurinn, bresk kona, Joanna
Kathleen Rowling, hóf aó skrifa þær árið
1990, þá 25 ára gömul atvinnulaus ein-
stæó móðir sem lifði á styrkjum úr fé-
lagslega kerfinu og hafði ekki efni á að
kynda íbúðina sem hún leigði. Því brá
hún á það ráð, meðan dóttir hennar svaf
í barnavagninum, að sitja inni á kaffi-
húsum og skrifa söguna um Harry Pott-
er. Þegar fyrsta bókin var tilbúin vélritaði
hún hana alla tvisvar sinnum því hún
hafði ekki efni á að láta Ijósrita hana.
Eftir það hófst þrautaganga milli útgef-
enda sem ekki fengust til að gefa bókina
út. Erfiði Rowling bar þó aó lokum ár-
angur. Fyrsta bókin, Harry Potter og
viskusteinninn, kom fyrst út árið 1997
og sló strax rækilega í gegn.
Hver er Harry Potter?
Hann er munaóarlaus drengur sem þarf
að ganga með þykk flöskubotnagleraugu
og hefur skringilegt ör á enninu sem er í
laginu eins og elding. Þegar Harry var
kornabarn voru foreldrar hans drepnir af
hinum illa og volduga töframanni Volde-
mort. Voldemort tóks hins vegar ekki að
koma Harry litla fýrir kattarnef, þrátt fýr-
ir óheiðarlega tilraun til þess. Fyrir vikið
varð Harry þá þegar goósögn í galdra-
heimum án þess að hann hefói um þaó
minnstu hugmynd.
Þegar sagan hefst er drengurinn tíu
ára gamall og býr hjá skyldmennum sín-
um, Dursley hjónunum og syni þeirra.
Þar á hann vægast sagt dapra vist og er
meðal annars látinn sofa í stigakomp-
unni. Dursley fjölskyldan er muggafjöl-
skylda, en í Harry Potter bókunum er
mennskt fólk kallaðir muggar. Potter
sjálfur er muggi í móóurætt en galdra-
karl í föðurætt. I fýrstu bókinni er hann
kvaddur í Hogwartskóla, þar sem kennd-
ir eru galdrar.
í Harry Potter ritröóinni eru sjö bækur
og fjalla þær hver um sig um eitt skólaár
í Hogwartskóla, en Harry veróur sem sé
fullnuma eftir sjö ára galdranám. Þegar
hafa komið út þrjár bækur á íslensku um
Potter á vegum Bókaútgáfunnar Bjarts.
Auk fyrstu bókarinnar, sem ég gat um
fyrr í greininni, eru út komnar Harry
Potter og leyniklefinn og Harry Potter og
fanginn frá Azkaban. Helga Haralds-
dóttir hefur þýtt bækurnar yfir á íslensku
og hlotið lof fyrir vel unnið verk. Nú er
unnið að íslenskri þýðingu fjórðu bókar-
innar, sem væntanleg er í haust, Harry
Potter og eldbikarinn, sem ku vera 734
blaósíður á frummálinu.
Bækurnar um þennan munaðarlausa,
göldrótta dreng hafa runnið út eins og
heitar lummur (þó nær sé að tala um
rúgbrauóshleifa í því sambandi því bæk-
urnar eru hver annarri þykkari og
þyngri). Og þar hefur ekki verið látið
staóar numið. Hægt er að fá keypt Harry
Potter leikföng (til dæmis gervihúðflúr
sem er eins og elding í laginu til aó setja
á ennið á sér) og í nóvember veróur
frumsýnd kvikmynd sem Warner Bros
framleiðir eftir fýrstu bókinni.
Deilt um galdra og galskap
En ekki eru allir jafn-hrifnir af Harry
Potter. A meóan prestarnir í All Saints
Church í Surrey á Englandi hafi staðið
fyrir sérstökum Harry Potter messum,
hefur skólastjóri í breskum grunnskóla
bannað nemendum við skólann að lesa
Harry Potter bækurnar sem hann segir
vera í mótsögn við kenningar Biblíunnar.
Víóa í Bandaríkjunum hafa ýmis for-
eldrasamtök viljað láta banna útlán á
bókunum frá skólabókasöfnum. Þar eru
einkum tvenns konar rök lögó til grund-
vallar. Annars vegar mislíkar foreldrum
við Potter af þeirri augljósu ástæðu að
hann er galdrakarl og bækurnar gætu
aukið áhuga barna á göldrum og jafnvel
leitt þau til djöfladýrkunar. Fjölskyldu-
samtök Ameríku (The American Family
Association) hafa haldið því fram með
réttu að bækurnar hefji töfra á stall.
Hin rökin eru þau að Harry Potter og
félagar hunsi gjarna reglur, hafi aó engu
boð og bönn skólayfirvalda í Hogwart-
skóla og eigi það til að fara frjálslega
með sannleikann. Þetta er vissulega rétt,
því oftar en ekki brýtur nauðsyn lög í
Potter bókunum og hann og félagar
hans hika ekki við aó skrökva aó kennur-
um sínum til að sleppa við refsingu. Af
þessum ástæðum er því haldið fram að
bækurnar brjóti niður siöferðisþrek
barna og kenni þeim ólöghlýðni.
Þess ber þó að geta að margir mætir
kristnir amerískir leiötogar hafa tekið
upp hanskann fýrir Harry Potter. Meðal
þeirra er Charles Colson sem segir að
bækurnar leggi fýrst og fremst áherslu á
dyggðir á boró við sanna vináttu, trygg-
lyndi og meðaumkvun með þeim sem
minna mega sín:
„Þegar börnin þín hafa lesið Harry
Potter, gefðu þeim að lesa Narníubækur
12