Heima er bezt - 01.08.1955, Page 12

236
Heima er bezt
Nr. 8
Gamlar minningar
líkar þetta og hreitir einhverj-
um ónotum til þeirra. Þá segir
bóndinn: „Já, já. Ekki má
nú mikið í Miðengi. Ekki má
mikið í Miðengi." En hann var
vanur að tvítaka það, sem hann
sagði. En vinnukonan svaraði
með hógværð: „Mátti ég ekki
kyssa hann húsbónda minn fyr-
ir spóninn.“
Þessi bóndi hafði orð á sér
fyrir að vera kvennakær í meira
lagi. Eitt sinn var hjá honum
til húsa gift kona, en bóndi
hennar var úti um hvippinn og
hvappinn í vinnu hjá öðrum.
Þau voru bláfátæk, en áttu þó
nokkur börn. Þarna bættist
þessari konu eitt barn í viðbót.
Nú skírði prestur það þegar tími
kom til, og að því loknu segist
prestur ekki ætla að taka skírn-
artoll. Þá rís heimabóndinn upp
úr sæti sínu og segir: „Ég þakka
og ég þakka, og við megum
allir þakka“ — Miðengismenn,
munu gárungarnir hafa bætt
við, og ímyndað sér, að karlin-
um hafi fundist hann eiga þátt
í skírnartollinum.
Fleiri sögur af þessu tagi eru
til um þennan karl. Annars var
hann vel látinn, búmaður og
sauðabóndi.
Þegar ég var krakki, vorum
við tvö systkin send á næsta
bæ einhverra smáerinda. Okkur
var boðið inn og húsfreyja kom
með tréskál fulla af graut og
tvo spæni, stóra og sterklega.
Setur þetta fyrir okkur og segir:
„Þið verðið að hafa duglega
spæni, því það eru bæði brauð
og kökur ofan í.“
Þessi gamla kona þótti vera
rösk og aðsópsmikil, en ekki að
sama skapi hefluð, hvorki í
hátterni né til orða.
í þá daga var mikið mýið
(mýbitið) í Grafningnum. Þá
var siður um sláttinn að eta
spónamat um hádegið úti á
engjum, undir beru lofti. Safn-
aðist þá mýið í hnausþykkar
skánir ofan á matinn í ílátun-
um. En hraustir og matlystugir
menn voru ekki að tefja sig á
að kroppa þetta ofan af, heldur
hólkuðu því í sig hverju með
öðru og varð gott af.
Það þótti fóðurauki í mýinu.
Um askana mætti bæta því
Vorið 1887 var mislynd veðr-
átta á Norðurlandi. Gerði hret
um sumarmálin, en svo góða tíð
fram yfir miðjan maí. Voru
vatnsföll öll leyst um krossmessu
og komnir allmiklir vatnavextir.
Margir höfðu þá sleppt geldfé
sínu, en ær voru þá venjulega
passaðar og hýstar fram að
sauðburði og yfirleitt hafðar í
gæzlu fram að rúningstíma.
Jón prófastur Hallsson bjó þá
í Glaumbæ. Hafði hann stórbú,
sérstaklega margt sauðfé. Enda
fékk hann á hverju vori í lands-
skuld af kirkjujörðum Glaum-
bæjar og sínum eigin jörðum, á
annað hundrað gemlinga.
Umrætt vor hafði Jón prófast-
ur sem margir aðrir sleppt geld-
fé sínu á Glaumbæjareyrar;
voru það sauðir og gemlingar.
Eyjarnar eru stór fláki með
stararflám og ferginistjörnum á
milli, en bakkar að austan og
vestan. Eyjarnar eru umflotnar
vatnsföllum: Héraðsvötnum og
Söndum að austan, en Djúpu-
kvísl að vestan, sem skilur þær
frá engjalöndum. Djúpakvísl
fellur í Héraðsvötn norðan við
Húsabakkaflóa, sem er norðan
við eyjarnar.
Sem áður greinir var góð tíð
fyrri hluta maímánaðar, en þ. 17.
maí skall á norðan stórhríð, sem
stóð óslitið til 20. eða í 4 daga.
Eftir að hríðin skall á var reynt
að ná fénu af eyjunum, en það
misheppnaðist. í hríð þessari rak
ís að öllu Norðurlandi; lá hann
við land fram í septemberbyrjun.
Engin brú var þar á Djúpu-
kvísl, en hún er lygn og fyllist
fljótt með krapi. Ætlun þeirra
mun hafa verið sú að koma fénu
í húsaskjól á Húsabakka, sem er
eini bærinn þar nálægt, vestan
við, að gamlir búmenn létu
hafa það eftir sér, að bókvitið
yrði ekki látið í askana, og vildu
ekki að fólk væri að hnýsast í
bækur, því það glepti fyrir á-
huganum að afla þess, sem yrði
látið í askana.
Helgi Guðmundsson, Apavatni.
Héraðsvatna, en þeir áttu móti
hríðinni að sækja nokkuð lang-
an veg. Misstu þeir féð flest úr
höndum sér og réðu eigi við neitt.
Er eigi að orðlengja það, að í
hríð þessari missti Jón prófastur
á annað hundrað sauði og geml-
inga; spennti það í tjarnir og
kvíslina.
í Geldingaholti er samliggj-
andi land við Glaumbæjareyjar.
Þar bjuggu líka þá fjárríkir
bændur: Ásgrímur Þorsteinsson
og Tobías Eiríksson; hann var
faðir Brynleifs fyrrv. mennta-
skólakennara. Hann var orð-
lagður áhuga- og dugnaðarmað-
ur. Hann dó á bezta aldri, innan
við fimmtugt, 1899.
Geldingaholtsmenn smöluðu
einnig fé sínu í hríðarbyrjun og
náðu því víst flestu saman. En
þá var eftir að koma því yfir
Kvíslina. Þar var að sönnu brú á
Kvíslinni, örmjó göngubrú; sneri
hún á hlið við veðrið og var nú
þar að auki glerhál, svo að þeir
treystust eigi að reka féð á henni
yfir. En á bakkanum eyjamegin
var rétt. Tóku þeir það ráð að
setja féð í réttina. Var það í rétt-
inni yfir alla hríðina, en vakað
mun hafa verið yfir því nætur og
daga. Einnig var flutt eitthvað af
heyi til að næra það á. Lukkaðist
þetta svo vel, að engin kind fórst
af því.
Þó að tjón Jóns prófasts væri
stórfelldast, var þar af miklu að
taka. Tjón almennings af hríð-
argarði þessum var mjög mikið í
Skagafirði. Var mikill lamba-
dauði um vorið, svo að dæmi voru
til, að fá lömb lifðu á sumum
bæjum. Það gerði líka sitt til, að
sumarið áður, 1886, var graslítið
á Norðurlandi og miklir óþurrk-
ar, svo að hey nýttust illa; marg-
ir voru því heylitlir orðnir um
vorið í hriðinni, og það lítið til
var, var lítt ætt. Var vor þetta
lengi í minni fólks hér í sveit og
kallað harða vorið.
Þetta vor höfðu foreldrar mín-
ir, Benedikt Kristjánsson og
Ingibjörg Einarsdóttir, er þá
bjuggu í Skinnþúfu — nú Valla-
nes — ákveðið að flytja sig bú-