Heima er bezt - 01.09.1956, Side 31

Nr. 9-io Heima 311
--------------------------------er hezt ---------------------------
og reyna að komast í var undir eyjuna austan undir
björgunum, áður en vesturfallið ykist til muna, því eftir
það var óhugsandi þangað að ná, eða Grímsey yfirleitt,
meðan vesturfallið stæði, en á árum mátti ég ekkert
komast einn á ofstórum báti í mótvindi, stórsjó og
straumi.
Segla-útbúnaður bátsins var gaffalsegl og þríhyrna
(fokka); var það og er algengasti seglakostur smábáta
fyrir Norðurlandi og víðar, enda mjög þægilegur og
hagkvæmur; getur einn maður auðveldlega hagrætt
seglum, tekið bóga og slagað beitivind, án þess að
hreyfa sig neitt að ráði frá stjórnveli sínum í bátnum.
í beitivindi skal ætíð hafa báta framhlaðna, ef þess
er nokkur kostur. Of framléttur bátur undir seglum, er
beita skal nærri vindátt, mjakast lítt áfram, en seiglast
og hrekst á hlið og situr sem fastur í fari, ef straumur
er óhagstæður. Þarf aðgátar við, ef óvænt vindhviða
kemur á svo ganglausan bát undir fullum seglum, jafn-
vel þótt sköruð séu. Hafa oft af því hlotizt ljót slys
og leiðinleg. Með því ég var seglfestulaus, vegna stjóra-
tapsins, kastaði ég vænstu fiskunum fram í barkann til
að fá bátinn framhlæðan, en fiskur er léleg seglfesta, ef
opinn bátur fær á sig sjó eða fyllir.
Eg tók fyrsta bóginn til norðvesturs, eins nærri vindi
og kostur var, hugðist ná fyrir Flesjar í næsta bóg og
komast þar með austur fyrir eyjuna..
Þetta tókst að því leyti, að í næsta bóg náði ég undir
Flesjar, en með því að ég var þá ekki nægilega kunn-
ugur, en leiðin vandfarin og stórhættuleg, lenti ég á
alversta og háskalegasta stað, og sá það ekki fyrr en
komið var svo langt að ekki varð aftur snúið.
Ég sigldi inn á milli beljandi boða, straumkvika ein
hóf sig hátt á loft, gein um stund yfir bátnum og
steypti sér yfir hann með öllum sínum þunga og afli.
Ég man, að ég fékk hroðalegt högg á skrokkinn undan
straumbárubrotinu og stýrissveifin hrökk í sundur eins
og eldspýta, — því næst, að báturinn maraði í kafi
liggjandi á hliðinni í ólgandi röstinni og hékk ég á
borðstokk og byrðing, þeim megin er upp vissi.
Ég var vel syndur og þó maður nyti þess lítt í slíku
tilfelli, er það þó ómetanlegt hjálparmeðal til fálmlausari
taka og þaðan af leiðandi til annarra úrræða, er annars
gæti ef til vill ekki komið manni að liði eða hjálpað
manni til björgunar.
Barst ég nú þarna um með bátnum og veltist í sog-
andi straumröstinni og bar bátinn fram og til hliðar í
röstina; lánaðist mér þá að reisa hann í sjónum, svo að
nú sat hann upp í loft í sjónum á réttum kili með heilu
siglutré og blaktandi seglum. En honum hvolfdi aldrei,
því þá hefði líklega verið úti um mig. Skreið ég nú
upp í bátinn, enda þótt hann maraði að mestu í kafi,
nema framstafninn, sem hóf sig allmikið upp úr. Sjór-
inn svall mér um herðar og höfuð þar sem ég stóð
kengboginn og var að bauka í fullum bátnum.
Þrjár árar höfðu verið í bátnum, tvær þeirra voru
týndar, en ein var eftir óbrotin, skorðuð föst svo hún
fór ekki; varð sú ár mér til láns og lífgjafar, í og með,
ásamt stórri vatnsfötu með bandi í höldunni, hafði
bandið flækzt og festst í bátnurn og hélt það fötunni, en
fötuna hafði ég haft með á sjóinn undir beitu í þetta
skipti, aldrei þessu vant.
Kom nú vesturfallið af fullum krafti og hraktist bát-
urinn fyrir straum og vindi í stefnu út og vestur í haf.
Ég stóð í austurrúmi bátsins á kafi í sjó og reyndi að
standa með fætur úti í báðum borðum og stöðva mig
þannig, að ég leitaðist við að hafa hreyfingar bátsins á
valdi mínu til að halda honum á rétum kili og jafn-
framt að hagræða seglum lítið eitt. Með nokkrunr
erfiðismunum tókst mér að rifa stórseglið, svo að það
lægi ekki í sjó, en báturinn reis það að framan, að þrí-
hyrnan var oftast ofansjávar. I fötuna náði ég til að
hafa hana við höndina. En bandinu góða, sem var í
höldunni á henni, brá ég utan um mig og batt að til að
missa hana ekki og eiga hana vísa, því vonlaust var
ekki, að takast kynni að hleypa úr bátnum sjó utan í
hlíð einhverrar hárrar öldu. Haugaalda var enn og
undirsjór, en aðeins vindkaldi, svo ekki braut í báru-
toppum nema endrum og eins, en öldudalirnir voru svo
djúpir, að Grímsey hvarf algerlega sjónum tímunum
saman, meðan báturinn var niðri í þeim.
Ég hélt dauðahaldi á þessari einu ár, sem eftir var í
bátnum og stýrði með henni, — ef stjórn skyldi kalla
og barði jafnframt og braut með árinni hverja öldu,
sem gerði sig líklega til að hlemma sér yfir mig og bát-
inn; þá aðferð hafði ég lært af vestfirzkum sjómönn-
um, er þeir notuðu með ágætum árangri, þá er þeir
sigldu hlöðnum bát í stórsjó.
Einstaka síldveiðiskip voru á sveimi þarna á hafinu,
án þess þó að vera að veiðum, og taldi ég ekki vonlaust
að takast mætti að komast að einhverju þeirra eða vekja
athygli þeirra á ástandi mínu.
Vindkulið lægði nú um stund, unz heita mátti, að
komið væri logn, en alltaf hélzt sami undirsjórinn.
Nokkur skip, sem lágu á Sandvíkinni í Grímsey,
léttu þá akkerum og lögðu út til að svipast að síld, en
sum þeirra sneru aftur og lögðust, þar sem þau voru
áður, með því síld sást ekki og þaðan af síður var neitt
veiðiveður, til þess var undirsjór alltof mikill.
Eitt skipið sigldi örskammt frá mér. Ég öskraði og
veifaði af öllum lífs og sálar kröftum, en það hvorki
sá eða heyrði til mín og sigldi fram hjá. Annað skip
virtist beygja úr leið og stefna í áttina til mín, en
þegar það átti skammt eftir, beygði það af og fór í aðra
átt. Þetta voru mér mikil vonbrigði. Ef til vill hafa það
verið ofsjónir, ég skal ekki um það segja, ég var þá
mjög tekinn að sljóvgast og dofna allur af þreytu og
kulda. Það munu hafa verið fleiri klukkustundir, er ég
hraktist svona. Mér fannst það langur tími, en ég minn-
ist þess ekki að hafa fundið til ótta eða misst kjarkinn.
Ég barði hverja öldu, með árinni, sem ætlaði að brotna
yfir mig, og æpti móti henni: „Minn tími er ekki kom-
inn! — Minn tími er ekki kominn!u