Heima er bezt - 01.12.1960, Síða 13

Var hún lesin upp við þrjár Fljótshlíðarkirkjur, þ. e.
að Breiðabólstað, Teigi og Eyvindarmúla á 2. og 3. í
hvítasunnu árið 1770, og er svohljóðandi:
„Hér með festi ég og lögfesti undirskrifaður, eigin-
konu mína, Hildi Pálsdóttur, og fyrirbýð í allra kröptu-
legasta máta, eftir iagaleyfi, svo vel prestinum síra
Magnúsi Einarssyni á Butru, sem hverjum öðrum, að
hýsa hana eða heimila, burttæla eða lokka frá mér móti
guðs og manna lögum og boðorðum. Því lýsi ég hana
mína eign og eiginkonu, ef ég má óræntur vera, og til-
býð henni samvist og samveru — í öllum kristilegum
ektaskaparkærleika — á beggja okkar bólfestu, Snotru
í Landeyjum; óska ég að sveitarmenn í Fljótshlíð flytji
hana og færi til mín, hvar sem hitta kynnu, eins og til
var sett og ráð fyrir gert á seinasta Kirkjulækjarmann-
talsþingi. Þessari lögfestu til staðfestu er mitt undir-
skrifað nafn og hjásett innsigli.
Sveinbjörn Þorleifsson.“
Eins og getur hér að framan var Teigur í Fljótshlíð
þá kirkjujörð. Prestur var þá síra Jón Þorláksson, en
ekki mun honum hafa líkað vistin þar, hvort heldur
það hefur verið vegna sóknarbarnanna, sem ætla mætti
eftir framanskráðu að hafi verið hinir mestu ribbaldar,
eða annarra orsaka vegna. Eftir síra Jón er þessi vísa:
„Héðan í burt með friði ég fer
fagnandi, þó ég þegi.
Eg veit ei hvort að verra er
í Víti eða í Teigi.“
Ýmislegt bendir til að Fljótshlíðingar hafi verið
ójafnaðarmenn á þessu tímabili og herskáir á ýmsa
lund. Þetta kemur frarn í fleiru en viðmóti þeirra við
Jón Steingrímsson og prestinn á Teigi. Fáir brugðust
jafnvel v ið tilmælum þáverandi stiftamtmanns að grípa
til vopna ef óvinaher bæri að höndum, sem Fljótshlíð-
ingar. Þeir virtust til alls búnir og 56 af íbúum hrepps-
ins buðu sig fram undir vopn. Af þeim kváðust 33
ætla að berjast með ljáum, 16 með kylfum, einn ætlaði
að lumbra á óvinunum með járnkarli, þrír með öðrum
bareflum, einn kvaðst mundu nota spjótsmynd eins og
hann orðaði það, en aðeins tveir töldu sig geta notað
byssur. Þannig var her Fljótshlíðinga vopnum búinn
fyrir nær 200 árum.
Fljótshlíðin milli Breiðabólstaðar og Hlíðarenda,
þessara tveggja höfuðsögustaða sveitarinnar, ber í meg-
inatriðum sama svip, hallandi gróðurlendi frá hlíðar-
brún á jafnsléttu, hvergi sér stein eða holt svo heitið
getur, ekkert annað en gras — meira gras, endalaust
gras.
Þannig lítur landið út þegar horft er upp til hlíðar-
innar, en það ber allt annan svip þegar skyggnzt er frá
henni í áttina til Markarfljótsaura og handan þeirra —
Eyjafjallajökuls. Upp úr aurunum miðjum rís einstakt,
litskrúðugt fell. Stóra-Dímon kalla menn það, en hét
Hliðarendi.
áður Rauðuskriður — svo var það nefnt í Njálu.
Skammt vestan við það er Gunnarshólmi. Þaðan átti
Gunnar Hámundarson að hafa litið heim til Hlíðar-
innar við brottförina í útlegðina, sá akrana bleika og
slegin tún. Það varð til þess að Gunnar sneri aftur.
Þess má geta að Njála nefnir hvergi Gunnarshólma og
sennilega hefur hann ekki orðið til fyrr en í kvæði
Jónasar Hallgrímssonar.
Hlíðarendi, bær Gunnars og Hallgerðar langbrókar,
stendur á mörkum Inn- og Út-Fljótshlíðar. Hér breytir
landið um svip. Dalurinn þrengist hið efra, klettaröð-
ull fylgir Hh'ðinni inn á byggðarmörk, gróðrarlendið
minnkar, bæjunum fækkar en svipur landsins vex..
Hlíðarendi er mestur sögustaður í Fljótshlíð. Hann
er einn þeirra sögustaða landsins, sem hvað mestur
ljómi stafar af, á áþekkan hátt og meiri Ijómi stafar
af Gunnari Hámundarsyni og afrekum hans heldur en
flestra annarra hetja sögualdarinnar. Lýsing Njálu á
honurn er einstæð. Glæsilegri og gæfulegri mann á að
líta gat ekki á öllu íslandi. Hann var afbragð annarra
manna að vígfimi og íþróttum, auk þess drenglundaðri
en flestir aðrir og seinn til vandræða. Samt höguðu ör-
lögin því þannig að Gunnar á Hlíðarenda varð fleiri
mönnum að bana en flestir Islendingar fyrr og síðar.
Hallgerði húsfreyju var lýst á aðra íund. Hún var
kona blendin, heiftrækin og grimm. Hún var í senn
metnaðargjörn, harðlynd og hefnigjörn, þó í ýmsu
mikilhæf, og kvenna fríðust var hún talin.
Tvö örlagarík atvik ske í sambúð þeirra hjóna á
Hlíðarenda, sem valda giftumissi Gunnars. Hið fyrra
þegar Gunnar laust Hallgerði kinnhest fyrir matar-
stuld í Kirkjubæ. Það síðara þegar Hallgerður neitaði
bónda sínum um lokk úr hári sínu — lá líf hans þó við.
„Þá skal ég nú,“ sagði hún, „muna þér kinnhestinn, og
hirði ég aldrei hvort þú ver þig lengur eða skemur.“
Hér eru mikil örlög skráð í fáum dráttum.
Heima er bezt 457