Heima er bezt - 01.12.1960, Blaðsíða 15

síns og sízt hvað andlegt atgervi snerti, en þó talinn
höfðingi mikill, vellauðugur og veitull. Sonur Brynjólfs
var Jón, gárungi hinn mesti, léttúðarfullur og ófyrir-
leitinn, ekki sízt við höfðingja, en reyndist lítilmagn-
anum vel. Hann þótti betur gefinn en faðir hans og
fara ýmsar sagnir af glettni hans og brögðum. Þegar
Jón kom heim að Hlíðarenda að námi loknu í Kaup-
mannahöfn var sagt að foreldrar hans hafi breitt rautt
klæði á hlaðið honum til heiðurs. Skömmu síðar glett-
ist Jón við foreldra sína, sem ekki gátu unnt honum
þess kvonfangs, sem sonurinn þráði. Hafði hann þegar
í æsku fellt hug til uppeldissystur sinnar Þórunnar
Halldórsdóttur biskups á Hólum. Var ættgöfgin nóg
til þess að til gjaforðs kæmi, en samt lögðust foreldrar
Jóns á móti ráðahagnum, því þeim þótti biskupsdóttir-
in léttúðug og auk þess lítt gefin fyrir búsýslu. Sendu
þau hana norður á Hóla skömmu áður en Jóns var von
frá Kaupmannahöfn og voru ákveðin í að stía þeim
sundur. Jóni líkaði þessi ráðstöfun miður þegar hann
kom heim og bjóst brátt til ferðar norður í land að
heimsækja heitmey sína. Brynjólf föður hans grunaði
erindið og skrifaði þess vegna Halldóri biskupi bréf
með syni sínum, þar sem hann bað biskup þess lengstra
orða að gefa Jóni ekki Þórunni dóttur sína þótt hann
færi þess á leit.
Jón tók við bréfinu, en grunaði hins vegar föður
sinn um græsku, reif bréfið upp á leiðinni og eyðilagði
það, en skrifaði biskupi annað bréf í nafni föður síns
þar sem hann mæltist til þess við biskup að hann gæfi
Jóni dóttur sína ef líkur séu fyrir því að þau felli
hugi saman. Við þessari ósk varð biskup og gaf þau
saman í hjónaband skömmu eftir komu Jóns norður.
Þóttist Jón hafa leikið vel á föður sinn og kom sigri
hrósandi suður að Hlíðarenda aftur. Þótt Jón og kona
hans tæki við stórkostlegum eignum í föðurarf hans
hvarf sá auður úr höndum þeirra áður en varði, bæði
vegna drykkjuskapar og sinnuleysis beggja um búsýslan
og fjármál. Dó Jón í örbirgð.
Síðastir stórmenna á Hlíðarenda, sem orð fór af, voru
Vigfús Þórarinsson sýslumaður, tengdasonur Bjarna
landlæknis Pálssonar og sonur Vigfúsar Bjarni skáld og
amtmaður Thorarensen. Vigfús fluttist þangað 1789
þegar honum var veitt Rangárvallasýsla og dó á Hlíð-
arenda árið 1819. Sagt var að andlát hans hafi borið að
með þeim hætti að hann hafi gengið til smiðju að
smíða undir hest, en komið skyndilega að honum
brjóstkrampi. Hafi hann þá staðið upp, tekið höndum
um smiðjubitann, en fallið og lent ofan á steðjanum.
Vrar hann þegar örendur.
Vigfús var talinn héraðsríkur og stjórnsamur, en
réttlátur í dómum og hjálpsamur við þá sem honum
líkaði vel við.
I tíð Vigfúsar var á Hlíðarenda maður sá sem Lúsa-
Hrólfur var nefndur og naut lítillar virðingar sem
nafnið bendir til. Voru ýmsar glettingar hafðar í
frammi við hann sökum heimsku hans, og stóðu þar
fremstir í flokki synir sýslumanns, ekki sízt Bjami.
Eitt sinn var Hrólfur keyptur til þess að stinga upp í
sig haus af ketti, en munnstór var Hrólfur með eindæm-
um. Hrólfi tókst þetta og fékk spesíu fyrir, en hins
vegar gekk í miklum brösum að ná kattarhausnum út
úr munni hans aftur.
Bjarni skáld, sonur Vigfúsar, lifði að vísu ekkert af
starfsferli sínum á Hlíðarenda og er að heldur ekki
fæddur þar, en hann ólst þar upp. Og í þessari fögru
og söguríku byggð naut hann þeirra áhrifa sem urðu
honum að haldgóðu vegarnesti á braut skáldskaparins
síðar meir.
Það sama má segja um annað stórskáld íslenzku þjóð-
arinnar, Þorstein Erlingsson, sem ólst upp í sama um-
hverfi og Bjarni og á næsta bæ — Hlíðarendakoti. Báðir
þessir menn settu svipmót á andegt líf þjóðarinnar,
annar á öldinni sem leið, hinn á þessari öld, og báðir
verða þeir að teljast í röð beztu skálda og beztu sona
íslendinga. Skammt innan við Hlíðarendakot hafa að-
dáendur Þorsteins Erlingssonar reist honum minnis-
Heima er bezt 459