Heima er bezt - 01.01.1968, Blaðsíða 6

Viö áramót
Enn stöndum vér á áramótum, þessum síendurtekna
atburði í Jífi einstaklingsins frá vöggu til grafar og ófrá-
víkjanlega lögmáli í ferli sögunnar. Sérhvert ár og ára-
mót hafa að vísu sinn sérstaka svip og viðhorf, bæði í
lífi heillar þjóðar og hvers einstaklings, en samt er öll-
um áramótum sameiginlegt, þau eru varða eða sjón-
arhóll, sem vér stöldrum við hjá og litumst um. Horf-
um til baka yfir liðinn tíma og gengna slóð, og leitumst
um leið við að marka stefnuna áfram út í óvissu hins
ókomna, líkt og ferðamaður í dimmviðri, sem hefir
einungis tilfinninguna við að styðjast, og reynir að
ákvarða stefnuna áfram eftir síðasta kennileitinu, sem
hann staldrar hjá. Það væri fávís ferðamaður, sem léti
skeika að sköpuðu og anaði hugsunarlaust út í móðuna
og mistrið, enda þótt strákalukkan, hafi stundum látið
slíkt ferðalag heppnast og skilað ferðalangnum heilum
á leiðarenda.
Nú um áramótin flutti útvarpið okkur samtöl við
ýmsa kunna menn og forystumenn á ólíkum vettvangi
þjóðlífsins. Þar voru þeir spurðir fyrst af öllu um, hvað
þeim væri minnisstæðast frá liðnu ári. Eins og vænta
mátti voru svörin ólík, og mörgum erfitt að rekja ein-
hvern einstakan atburð eða fyrirbæri umfram annað,
svo sem eðlilegt er, þegar spurt er fyrirvaralaust og
svarað skal í sltyndi. Svörin urðu því býsna fjölbreytt
og spönnuðu yfir svo fjarlægt svið, sem frá því er fyrsta
blómið opnaðist á sandi Surtseyjar og til geimferða og
styrjaldarinnar í Viet-Nam, sem fyllir hugi margra, og
allir eru á einu máli um, að sé ægilegur harmleikur, þótt
þá greini á um stefnu og hafi misjafna samúð með deilu-
aðilum. Enda mun flestum farið að skiljast, að hryðju-
verk og ógnir styrjalda séu böl mannkynsins, hverjir
sem þeim valda, þótt mönnum enn hætti við að meta
viðhorf sitt til mannvíganna og hryðjuverkanna eftir
því hver þau fremur.
Blómið litla í Surtsey er harðla fjarlægt þeim voveif-
legu atburðum, og það vekur hvorki heimsathygli né
umtal, en er þó stóratburður í sjálfu sér, enn einn vitn-
isburður um sigur lífsins yfir dauðanum. Eitt lítið spor
á hinni óralöngu leið frá því er fyrsta lífsfruman varð
til og tók að starfa á lífvana hnetti vorum.
Þegar rætt var um atburði þjóðlífs vors kom í ljós,
að mörgum verður tíðhugsað um efnahagsástand þjóð-
arinnar og þá atburði, sem í því hafa verið að gerast.
Eftir margra ára velgengni, stöndum vér allt í einu gagn-
vart þeirri staðreynd, að ytri og innri öfl hafa skapað
oss ískyggilega örðugleika. Annars vegar minnkandi
sjávarafli og erfitt árferði hins vegar geysilegt verð-
fall á útflutningsvörum vorum. Um hvorugt það getum
vér sakað oss sjálfa. Vér erum jafnómáttugir að ráða
veðri og fiskigöngum og duttlungum heimsmarkaðsins.
Hið eina, sem vér ráðum eru viðbrögð sjálfra vor.
Hér skal ekki farið út á refilstigu stjórnmálabarátt-
unnar, hverjum sé að kenna það, sem miður fer. En í
fullri hreinskilni á að vera unnt að ræða viðbrögð þjóð-
arinnar í heild, og naumast verður því neitað, að í lýð-
ræðisríki hlýtur stefnan í þjóðmálunum að markast af
vilja og viðhorfum meiri hluta almennings í landinu.
Margra ára góðæri, ásamt rúmum efnahag eftir alda-
langa fátækt, hefir gert þjóðina í heild andvaralausa.
Vér höfum treyst á það í blindni, að góðærið héldist,
og gert kröfur á kröfur ofan um að halda til jafns við
þær þjóðir, sem grónastar eru í fyrningum auðs og at-
vinnutækja. í sigurvímu vorri hefir oss gleymst, að
smáþjóð eins og vér í harðbýlu landi, verður að gera
harðastar kröfur til sjálfs sín og neita sér um margt til
þess að geta verið sjálfstætt ríki, með öllum þeim kostn-
aði og kröfum, er því fylgir.
Fyrrum þótti búmannlegt, að byrja búskap á því að
fjölga fjárstofni og koma upp fyrningum, jafnvel þótt
ganga yrði í snjáðum klæðum og búa við þröng húsa-
kynni. Og máltækið sagði að á fyrsta búskaparári væri
húsbruni meiri gæfa en hvalreki.
Vér höfum nú um skeið lifað við nægtir hvalrekans,
og stöndum gagnvart því að reisa við það, sem farizt
hefir í áföllum verðfalls og aflabrests. Því reynir nú á
manndóm vorn að bregðast drengilega við, að vera jafn
örugg í erfiðleikunum eins og áður vorum hóflítil í vel-
gengninni. Þó umfram allt halda fullri reisn, þótt minna
sé borizt á.
Einn merldsatburða liðins árs, var ákvörðun sú að
láta smíða tvö skip hér á Akureyri, stærri en áður hef-
ir gerzt hér heima. Þótt þessu sé einkum fagnað hér
nyrðra, er hér um að ræða mildu víðtækari aðgerðir en
það að styrkja atvinnulíf eins landshluta. Hér er stað-
fest sú bylting, sem fram hefir verið að fara í íslenzk-
um iðnaði, og að þeirri þróun, sé nú svo langt komið
áleiðis, að vér getum á hinum vandasömu sviðum hald-
ið til jafns við útlendinga, og það ekki einungis í höf-
2 Heima er bezt