Heima er bezt - 01.12.1977, Blaðsíða 14

„Svo ekki verði hafðar hendur
á mínum gráu hárum44
5
Eftir réttarprófið 1858 ganga engar
sögur af samskiptum Björns f járhalds-
manns og hinnar ómyndugu á Eyr-
arlandi næstu tvö árin. Björn hefur
notið þóknunar fyrir tilsjónarstörf-
in af því að fé maddömunnar nam
meiru en 20 hundruð á landsvísu.
Þóknunina hefur hann tekið út í
hlunnindum sem hverju tómt-
húsi var nauðsynlegt og skylt að
hafa, þ. e. hagagöngu og grasnytjum
fyrir kú og fáar kindur. Þá hefur
hann fengið greiðan aðgang að landi
undir garðstæði, sem og mótak til
eldsneytis í landareignum maddöm-
unnar. Hún og niðjar hennar áttu
svo að segja allt land sem íbúum
Akureyrar var bráðnauðsynlegt til
slíkra nota.
Skyldur Björns sem fjárhalds-
manns hafa verið margvíslegar, svo
sem þegar hefur verið getið. Honum
bar skylda til að sjá um innheimtu á
landleigum bæjarbúa og kúgildaleig-
um leiguliða og vmsum öðrum tekj-
um maddömunnar og koma þeim til
skila inn á verslunarreikning í
kaupmannsverslun scm hún skipti
við. F.innig hefur honum borið að
sjá um að ávaxta það fé sem ekki
þurfti að nota til nauðþurfta hennar,
t. d. mcð því að lána það út til skil-
vísra gegn fullgildri tryggingu fyrir
greiðslu höfuðstóls og vaxta. Christ-
inn, sonur Geirþrúðar, naut m. a.
góðs af þess konar lánastarfsemi gegn
veðskuldabréfi dags. 31. desember
1859. Það eru vextir og afborganir
af því láni sem Björn er að fjasa um
í bréfinu til Eggerts sýslumanns.
Björn hcfur reynt að gegna þessu
fjárhaldsmannsstarfi eins vel og
greind hans og skaplyndi leyfðu. Þó
hcfur citthvað farið úrskeiðis hjá
honum í þessari fjárgæslu, því í
nóvembermánuðí árið 1860 tilkvnna
kaupmenn honum að lokað verði
fyrir alla úttekt maddömunnar nema
einhver greiðsla komi til.
Birni hefur hnykkt við og farið
að athuga hverju þetta sætti. Þá
kemur í Ijós að úttekt maddömunnar
í viðskiptaverslun er hvorki meira né
minna en 294 ríkisbankadalir og 43
skildingar10 sem var geypifé á þess-
um tíma. Auk þess voru smávegis
skuldir í öðrum verslunum Akur-
eyrar.
Þetta var talsvert hærri úttektar-
upphæð en stöndugustu bændur hér-
aðsins, með margt manna í heimili,
gátu leyft sér að eyða fyrir heimili
sín á einu ári. í heimili maddömunn-
ar var aðeins þrennt um þessar mund-
ir, hún sjálf og tvær vinnukonur sem
eingöngu stjömpuðu við hana.
Eflaust hefði verið hægt að bæta
fyrir þessa óráðsíu hennar í kyrrþey
og girða fyrir hana í framtíðinni, því
af nógum auði var að taka. Hver
hefði líka trúað því að mágur henn-
ar, Johann Gottfred Havsteen kaup-
maður (og bróðir amtmannsins)
væri svo harðbrjósta að loka fyrir
alla úttekt hennar þótt henni hefði
orðið þetta á í þetta eina sinn? J. G.
Havsteen hafði keypt verslun föður
hennar nokkru eftir andlát hans.11
En svona einfalt þótti málið ekki.
Það kom sem sé á daginn að stærstur
hluti úttektarinnar voru ýmis konar
munaðarvörur svo sem brennivín og
tóbak, fín klæði, smíðaefni og fleira
sem maddaman hafði leyft niðurset-
unni, beykinum og fyrrverandi fakt-
orssyninum, Jóhanni Jacob Mohr, að
taka út í sinn reikning í Gudmanns-
verslun.
398 Herma er bezt