Heima er bezt - 01.12.1977, Blaðsíða 18

ekki gert sér alveg grein fyrir þeim
skyldum sem þvi voru samfara. Hann
var góðviljaður maður og afar af-
skiptalítill um hagi annarra, og því
reyndist ágengum auðvelt að fara á
bak við hann, og það var það sem
hefur gerst í þessu máli. Þá var sá
ljóður á ráði hans, þótt gegn og
grandvar væri að öðru leyti, að hon-
um hætti til að láta óþægileg mál
reka á reiðanum uns í óefni var kom-
ið, en þá rauk hann upp til handa
og fóta og oft af nokkurri fljótfærni.
„En svona er Björn gamli Jónsson,“
segir Jón Sigurðsson forseti á einum
stað í bréfi til Jóns Borgíirðings,26
þegar honum þótti Björn draga um
of á langinn að uppfylla loforð við
hann. Björn hefur skort áhugann á
því máli.
Ef Björn hefði verið strangur og
vakandi tilsjónarmaður hefði ekkju-
maddama Geirþrúður Thorarensen
ekki getað tekið neitt út í verslun
án þess að hafa til þess „bevís“ frá
honum. Uttekt hennar í viðskipta-
verslun sýnir að hún hefur haft
mikið frjálsræði í þessum efnum.
Þá verður að telja afar ólíklegt að
Björn hafi ekki vitað hverju fram fór
eða verið látinn vita um það. Hann
var það hagvanur innanbúðar í Gud-
mannsverslun, var m. a. verslunar-
stjóri þar um tíma á milli verslunar-
stjóraskipta. Þrátt fvrir það aðhefst
hann ekki neitt fyrr en erfingjar
maddömunnar láta til sín heyra útaf
þessu ráðslagi sem þeir telja beina
ógnun við arfsvon sína. Þeir hóta að
gera hann ábyrgan fyrir greiðslu á
úttekt Mohrs og studdust þar óneit-
anlega við lagaákvæði um skyldur
og ábyrgð fjárgæslumanna ómynd-
ugra.
í bréfinu til Eggerts gerir Björn
mikið veður útaf óskilum Christins
og skuldaflækjum, eins og hann orð-
ar það, og vill efna til málaþrass við
hann út af þessu. Björn hlaut þó að
vita að bæði móðir Christins, mad-
dama Geirþrúður, ættingjar og
venslamcnn mvndu koma í veg fyrir
slík leiðindi og njóta til þess fullting-
is sýslumanns, Stefáns Thorarcnsen,
en hann og Christinn voru bræðr-
ungar. Allir hafa litið svo á, og vafa-
laust einnig Björn Jónsson, að þessi
Stefán Thorarensen sýslumaður
(1825-1901)
skuld Christins við móður hans
skvldi skoðast sem fyrirframgreiðsla
upp í væntanlegan arf; efnað fólk
fór oft þannig að þegar náin skyld-
menni þurftu nauðsynlega á pening-
um að halda.
Þetta fjas Björns út af skuld Christ-
ins er með öllu óskiljanlegt, því að
vextir og afborganir af því láni var
ekki nema lítill hluti verslunarskuld-
arinnar. — Hún hefði því dregið
Björn skammt. Líklegasta skýringin
á reiði Björns í garð Christins er sú
að hann hafi ætlað sér að nota þessa
skuldseiglu hans til að fá hann til
að útvega fé sem næmi skuldum
móður hans, En Christinn færst
undan eftir að hafa ráðfært sig við
mág sinn, klerkinn á Hrafnagili, séra
Dan'el Halldórsson.
Meinið í þessu máli var ekki skuld-
seigla Christins, hcldur úttekt Jó-
hanns Jacobs iMohr. Erfingjar vildu
ekki greiða þessa skuld af fé mad-
dömunnar eða útvega nokkurt til
greiðslu hennar. Skuld þessi er ekki
viðurkennd gjaldamegin á „Eyrar-
Iandsreikningnum“. Embættismenn
gera athugasemd og krefjast skýr-
inga og þá verður Birni ljóst í hvert
óefni raunverulega var komið, og að
svo geti farið að honum sjálfum yrði
gert að greiða úttektarhluta Mohr.
Björn skrifar því Eggerti sýslu-
manni í von um að álit hans verði
sér hliðhollt, því þá yrðu erfingjar
maddömunnar og Stefán sýslumaður
ragir til stórræða gegn honum í
þessum skuldarmálum. — Enginn
myndi voga sér að vefengja lögfræði-
legt álit Eggerts Briem. Ekki einu
sinni amtmaður, og var hann þó tal-
inn kræfur lagamaður.
Þetta hefur þó farið á annan veg
en Björn vænti. Eggert hefur áreið-
anlega sagt honum að eins og málið
væri vaxið yrði afarasælast fyrir hann
að reyna að leysa það eftir samn-
ingaleiðinni, en fara ekki að efna til
illinda.
Þetta gerði Björn, en varð að segja
af sér fjárhaldsmannsstarfinu og hef-
ur honum áreiðanlega verið það Ijúft.
Tengdasonur ekkjumaddömunnar,
séra Daníel á Hrafnagili, tók þó ekki
við því, eins og Björn gerði ráð fyrir
í bréfinu til Eggerts, heldur Bern-
hard Steince faktor Gudmannsversl-
unar27 sem þegar gerir upp versl-
unarreikning maddömunnar svo hún
gæti að minnsta kosti keypt salt í
grautinn sinn.
Til að byrja með er Björn þó skrif-
aður fyrir hluta verslunarskuldar-
innar. Síðar er svo úttekt Jóhanns
Jacobs Mohr vinsuð úr og hann lát-
inn gefa út skuldabréf fyrir henni.28
Aáun séra Daníel Halldórsson hafa
staðið fyrir því. Útaf þessu skulda-
bréfi spratt svo sögulegt þras sem
síðar verður skýrt frá.
Bernhard Steincke faktor var ekki
lengi að koma fjármálum ekkjumad-
dömu Geirþrúðar í gott horf og er
innan tíðar farinn að reka fjöruga
lánastarfsemi með umframfjármuni
hennar. Þetta hefur vafalaust verið
að skapi vandamanna maddömunnar
sem allir fá umtalsverða fjármuni að
láni, sem og sjálfur sýslumaðurinn,
Stefán Thorarensen, og ýmsir aðrir
vel metnir borgarar Akureyrarversl-
unarstaðar.29
Af Birni Jónssyni hefur farið það
orð að hann hafi verið lítill fésýslu-
maður. Frammistaða hans í fjármál-
um maddömu Geirþrúðar bendir til
þess að þetta álit hafi verið á rökum
reist. Fjárhagsástæður hennar voru
ekki nándar nærri eins slæmar og
Björn er að reyna að segja Eggerti í
bréfinu, sem sést best á því að síðar
402 Heima er bezt