Heima er bezt - 01.01.1984, Blaðsíða 6

Áramótin 1983-1984 eru nýliðin hjá.
Forystumenn allra stjórnmálaflokka
hafa látið sín pólitísku ljós skína í
fjölmiðlunum, og fjöldamargir aðrir,
sem framarlega standa í röðum at-
vinnurekenda og verkalýðs á flestum
sviðum þjóðlífsinS hafa skýrt sjónar-
mið sín fyrir almenningi. En allt um
orðaflauminn, tölurnar og tilvitnan-
irnar er samt sífellt eitthvað, sem
vantar. Hver sæmilega hugsandi
maður sér, að spilin eru ekki lögð
hrein á borðið. Einhverju er skotið
undan, og þar sem tölur eru kallaðar
til vitnis ber þeim illa saman um sömu
efni. Hver hagsmunahópur gefur sér
sínar forsendur og reiknar eftir þeim,
og vænir enginn þá um að kunna ekki
að leysa úr tölunum eftir því sem for-
sendurnar, sem hann hefir gefið sér,
hljóða. Þetta minnir mig óneitanlega
á það, sem hagfræðingur einn sagði
mér endur fyrir löngu, að raunar væri
hægt að sanna hvað sem væri um
fjárhagsmál með aðferðum hagfræð-
innar, ef menn kynnu að beita þeim
réttilega, málstað sínum til fram-
dráttar, og vildu nota niðurstöðurnar
til að slá ryki í augu almennings. Og
ekki fer hjá því, að menn trúi þessari
fullyrðingu þegar þeir heyra og sjá
það, sem rætt er og ritað um þessi mál
frá hærri stöðum í þjóðfélaginu.
Ég nefni hér eitt dæmi, sem hver
maður, ekki síst launþegar, í landinu
þekkir. Ríkisstjórn og talsmenn
hennar þrástagast á, að verðbólgan,
þessi ófreskja, sem ógnað hefir þjóð-
inni árum saman og flest illt verið
kennt, hafi nú látið verulega undan
síga á nýliðnu ári, en á sama tíma
berast heimilunum reikningar fyrir
hækkaða þjónustu á öllum sviðum, og
flestar nauðsynjar matvörubúðanna
eða fataverslananna hækka í verði,
eða standa í stað í hæsta lagi, og
naumast nokkur vara lækkar nema
óverulegir hlutir og ómerkilegir eins
Áramóta andvaka
og t.d. hljómplötur, sem söluskatti
hefir verið létt af. Einhvers staðar
þama er reikningslist ofar höfðum vor
fákænna almúgamanna. Af þessum
reikningskúnstum leiðir að ótal
margir þættir í öllu framtali þjóðar-
búsins valda tortryggni og vantrú á
þá, sem með málin fara, og hljóta um
leið að tálma því, að einhugur skapist
meðal þjóðarinnar um að snúast af
alefli gegn aðsteðjandi vanda. Þau eru
fleiri skattsvikin í þjóðarbúskapnum
en þau, sem í framtalsskýrslunum eru,
og enginn efast um.
Hvernig væri t.d. ef ráðherrar,
alþingismenn, bankastjórar og
hæst launuðu forstjórarnir
gengju fram fyrir þjóðina og af-
hentu henni nokkurn hluta
launasinna?
Tortryggnin í þessum efnum veldur
því einfaldlega, að menn vita ekki
hvert beina skuli vörninni, og sú trú
skapast, að meðal þeirra, sem ráðin
hafa og úrslitin, séu hópar, sem vinna
ótrauðlega að því að velta vandanum
yfir á bak náungans, en standa sjálfir
beinir í baki. Þeirri tortryggni verður
ekki útrýmt, nema gert sé hreint borð.
En upp úr öllu því kófi, sem á
þjóðinni dynur stendur þó, að mikill
og margvíslegur vandi er fyrir hönd-
um, ef til vill enn meiri en vér almennt
gerum oss ljóst. Nokkur atriði blasa
þó við ógrímuklædd. Erlendar skuldir
eru ægilegar, og nokkur hluti þess fjár
hefir verið hreinn eyðslueyrir á liðn-
um árum. Atvinnuleysi er meira en
verið hefir um mörg ár, og virðist fara
vaxandi. Ýmis atvinnurekstur er
stundaður með tapi, og ber þar hæst
sjávarútveginn, en landbúnaðinum
haldið uppi með niðurgreiðslum og
útflutningsbótum. En uggvænlegast
af öllu er þó, að allt bendir til þess, að
þorskurinn og aðrir nytjafiskar, sem
skapað hafa velmegun þjóðarinnar og
eru sá höfuðstóll, sem framtíð vor
hvilir á, séu að ganga til þurrðar, ef
ekki verður tekið harkalega í taum-
ana, og óvíst þó hversu dugar.
En þó að útlitið sé uggvænlegt, þá
dugir lítt að leggja árar í bát og gefast
upp meðan nokkur von er um bjartari
framtíð. Enda verður ekki sagt, að á
skorti um hvatningar til þjóðarinnar
að snúa bökum saman og ekki ein-
ungis verjast vandanum, heldur hefja
sókn til nýrrar velgengni.
Ekki skortir á, að ýmislegt hefir
verið reynt til að greiða fram úr ríkis-
rekstrinum, enda þótt margar sparn-
aðartillögur hljóti að orka tvímælis,
svo sem að leggja nýtt gjald á sjúkl-
inga á sjúkrahúsum. Má þar segja að
riðið sé á garðinn þar sem hann er
lægstur. Mestum umræðum og úlfa-
þyt hefir þó stöðvun launahækkana
valdið. Ekki skalt því mótmælt að þar
hafi nauðsyn brotið lög, en hitt er þó
öllum ljóst, að eins og þar hefir verið
staðið að, hafa slíkar aðgerðir komið
harðast niður á þeim, er síst skyldi og
ekkert mega missa í sívaxandi dýrtíð.
Ég gat áður um tortryggnina í
þjóðfélaginu. Margar þær aðgerðir,
sem framkvæmdar hafa verið, auka
hana fremur en minnka. Hvernig er
það t.d. um hinn margumrædda tap-
rekstur útgerðar og fleiri atvinnu-
rekstrar. Hefir nokkumtíma verið
gerð viðhlítandi grein fyrir, hvað lagt
er á fyrirtækin, annað en hinn beini
rekstrarkostnaður, sem við blasir?
Hver eru í rauninni laun og hlunnindi
forstjóra og eigenda, væri ekki unnt
að lækka eitthvað á þeim liðum,
fækka einkabílum, draga úr
skemmtiferðum til útlanda og minnka
kostnað við heimilisrekstur og íbúðir,
Framhald á bls. 34.
2 Heima er bezt