Heima er bezt - 01.04.1996, Blaðsíða 16

Þjóóólfur 8. desember 1905.
„Draugafélagið"
Draugafélagið svokallaða, hér í
bænum, er nú tekið að magnast síðan
dimma tók og styttast dagar, en
sennilegt að nokkuð dragi úr því apt-
ur, er dagamir taka að lengjast og sól
hækka á lopti.
Nú heldur félagið samkomur sínar,
að sögn, reglulega á hverju kveldi, í
húsi á Laugavegi og kvað mega
heyra þaðan söng og ýms læti á síð-
kveldum.
í svartamyrkri sitja þar í hnapp,
karlar og konur, og leita „frétta af
framliðnum.“ En lítið heyrist um að
þeir verði mikils vísari. Að minnsta
kosti hefur hvorki „ísafold“ né
„Fjallk.“ enn birt neinar „opinberan-
ir“ frá þessum „viðtalsfundum“ við
hina framliðnu, þótt báðir ritstjórar
þessara blaða sæki þá að staðaldri og
séu (að minnsta kosti E.H.) pottur og
panna í þessum hávísindalega (!!) og
nytsamlega félagsskap, sem þjóðinni
horfir til svo mikilla þrifa (!!). Ætti
það þó vel við, að þessir einkenni-
legu leiðtogar þjóðarinnar, fræddu
hana um það við og við, hvers þeir
verða vísir, t.d. um framtíðarpólitík-
ina hér á landi, hvenær dátarnir hans
Valtýs komist hér til valda, o.s.frv.,
því að vitanlega er ekki sparað að
spyrja andana spjörunum úr um slíka
hluti, með því að allt þetta andatrúar-
lið er hundvaltýskt. Það mundi trufla
athöfnina, ef einhver heimastjórnar-
maður væri þar viðstaddur, enda er
oss ekki kunnugt um, að nokkur
maður úr þeim flokki hafi óskað inn-
töku í „draugafélagið.“ Valtýingar
hafa einir heiðurinn af þessum „and-
ans“ félagsskap, þessu nýja „andans“
þjóðræði(í), sem eflaust á að leggja
undir sig landið undir forustu andans
mannanna miklu, Björns Jónssonar
og Einars Hjörleifssonar. Þá yrði Is-
landi borgið, þegar meginþorri þjóð-
arinnar væri orðinn hálfsturlaður og
ringlaður af þessari nýmóðins
draugatrú.
En sem betur fer, mun þess langt
að bíða að þjóðin verði leidd svo
langt afvega frá heilbrigðri hugsun
og dómgreind, að hún fari almennt
að gefa sig við þessu hlægilega og
hégómlega andatrúarrugli. Leyndar-
dómar tilverunnar eptir dauðann,
verða sannarlega ekki opinberaðir
með slíku hégómafúski. Fortjaldinu,
sem skyggir fyrir allt útsýni yfir í
annan heim, fyrir handan gröf og
dauða, hefur ekki enn verið að neinu
leyti lypt og verður aldrei lypt í
myrkraklefum „spfritista.“
Þjóóólfur, 1. janúar 1901.
Aldahvörf
Camla og nýja öldtn
í nótt kl. 12, hvarf 19. öldin í tím-
ans djúp og kemur aldrei, aldrei apt-
ur, en 20. öldin rann upp, sú öld, er
leggur oss alla að velli, sem nú erum
komnir til vits og ára, og óvíst, hvort
nokkurt íslenzkt bam, sem nú er í
vöggu, lítur ljós næstu aldar, að
minnsta kosti með óskertri rænu, því
að hundrað ár er löng ævi, og þeir
eru fáir, sem þeirri aldurshæð ná.
Á jafn þýðingarmiklum tímamót-
um sem aldamótum, er eðlilegt að
menn renni huganum yfir öld þá,
sem liðin er, og athugi hvað hún hef-
ur flutt í skauti sínu, hversu langt
menningu og framför mannkynsins
hefur þokað áfram á henni og hverjar
ályktanir af því megi draga um afrek
hinnar nýju aldar. Munu þau rit
verða mörg og stór, er samin verða
sem eptirmæli 19. aldarinnar um
heim allan, enda hefir sú öld verið
hin stórstígasta framfaraöld, sem vér
enn þekkjum.
Það má heita, að flestar hinar stór-
vægilegustu uppfundningar, er
mestri byltingu hafa valdið í kjörum
þjóðanna, séu gerðar á þessari liðnu
öld. Á öll svæði mannlegrar þekk-
ingar hefur hún varpað nýju og skær-
••••••••••••••••«•••
ara ljósi, og margt það, er hulið var
þoku og reyk fyrir hundrað árum, og
annars er meðfæri mannlegrar skyn-
semi, er nú ljóst og skiljanlegt, ekki
aðeins vísindamönnunum, heldur
öllum þorra manna.
Það er flest af uppfundningum
eldri tíma, sem 19. öldin hefur bætt
svo og fullkomnað, að þær geta í
rauninni talizt sem alveg nýjar. Það
eru aðeins loptsiglingamar, sem öld-
inni hefur ekki tekizt að leiða til
þeirrar fullkomnunar, er vænta mátti
í fyrstu. Þennan arf frá 18. öldinni
hefur hinni 19. ekki tekizt að gera
arðberandi. Það verður meðal annars
verkefni hinnar nýju aldar.
Gufuskip, jámbrautir, fréttaþræðir
og málþræðir, og öll þau furðuverk,
er rafmagnsfræðin hefur leitt fram á
sjónarsviðið, er allt verk 19. aldar-
innar.
Jafnvel þótt breytingamar og fram-
farirnar hafi verið einna stórfelldast-
ar og áhrifamestar í fullkomnun sam-
göngufæranna og iðnaðarins, af því
að þess hefur mest gætt í lífi manna,
þá eru framfarimar á öðmm svæðum
engu síður undraverðar, t.d. í nátt-
úrufræði og læknisvísindum.
Almenn menntun og uppfræðsla
manna hefur tekið geysimiklum
framfömm, margar hjátrúarvillur og
heimskulegar hugmyndir algerlega
verið kveðnar niður, sjóndeildar-
hringur manna stækkað og líf manna
yfirleitt orðið bjartara og samboðn-
ara mannlegum verum en áður.
Því verður ekki neitað, þrátt fyrir
það þótt harla mikið vanti á, að
mannfélagsskipunin sé komin í það
horf að öllum einstaklingum vegni
þolanlega. Það er enn harla langt frá
því takmarki og því verður líklega
aldrei náð hér á jörðu, þrátt fyrir allar
byltingar, allar umbætur, allar fram-
farir mannkynsins. Jafnvel þótt alger
breyting til hagnaðar hinum fátæka
hluta mannfélagsins kæmist á alla
skipun þess, mega menn ekki
ímynda sér, að öll eymd, allt volæði,
öll fátækt hyrfi við það úr heiminum.
Slíkt er hugsjón ein, fögur að vísu,
132 Heima er bezt
mim>