Heima er bezt - 01.04.1996, Blaðsíða 31

Bergur Bjarnason:
MmmÉm
Fyrri hluti
JJöW%0<j
11. híuti
þetta sinn ætla ég að
segja ykkur ofurlítið frá
skúminum, þessum stóra,
sérkennilega og grimma sundfugli,
sem var einn af þeim fjölmörgu fugl-
um er kusu sér sumardvöl í landi bú-
jarðarinnar á Völlum.
Þeir eru náskyldir, kjóinn og skúm-
urinn, og lifnaðarhættir þeirra líkir.
Skúmurinn er bara töluvert mikið
stærri og sterkari og liturinn mó-
brúnn. Hann á tvö stór, brúndröfnótt
egg eins og kjóinn og gætir þeirra og
unga sinna af mikilli grimmd, eins
og ég mun segja ykkur nánar síðar.
Hreiðurgerðin er afar óvönduð.
Vegna stærðar sinnar og styrks er
skúmurinn auðvitað ennþá stórvirk-
ari ránfugl en kjóinn. Aldrei sáum
við hann þó ræna aðra fugla feng sín-
um eins og kjóanum er svo tamt og
mun ástæðan sennilega vera sú, að
hann er miklu stirðari og þunglama-
legri á flugi. Af þeim ástæðum þykir
mér einnig liklegt að hann þreyti
ekki keppni við smáfugla eins og
frændi hans, kjóinn. Hann ræðst
aldrei að litlum fuglum, finnst það
líklega ekki vera sér samboðið, svo
stór sem hann er og sterkur.
Hins vegar eru ránsaðferðir hans
við stórar fuglategundir svo ljótar og
miskunnarlausar, og þá hef ég eink-
um ýmsar andategundir í huga, að
það vekur alltaf hrylling í huga mér
er ég hugsa um það.
Eins og þið getið nærri gat okkur
krökkunum því alls ekki þótt vænt
um skúminn, fremur en kjóann.
Hann var að okkar dómi reglulega
grimmur og vondur fugl, sem engin
ástæða var til að hlífa. Egg hans voru
því tekin hvenær sem þau fundust og
hann var líka stundum skotinn af
vissum veiðimönnum áður en varp-
tíminn hófst.
Eins og ég sagði ykkur hér á und-
an, á skúmurinn tvö egg, móbrún og
furðustór. Eg vil að þið vitið að
eggjasafnarar víða um heim sækjast
mjög eftir þeim og greiða fyrir þau
hátt verð, þar sem fuglinum hefur
víða verið útrýmt og hann orðinn
harla sjaldséður.
Eg ætla svo að lokum að segja
ykkur frá tveimur æskuminningum
sem tengdar eru þessum fugli. Þá
skiljið þið líka enn betur eðli hans og
lifnaðarhætti og hvers vegna hann
getur aldrei gleymst þeim, sem hefur
kynnst honum.
Fyrri viðburðurinn gerðist snemma
sumars. Eg var sennilega ekki eldri
en sjö eða átta ára gamall. Heyskapur
var nýhafinn. Karlmennirnir á Völl-
um voru að heyja lauf (grávíði) suður
á Eyrum, en þannig byrjaði heyskap-
urinn alltaf heima á æskuárum mín-
um. Jökulsáreyrarnar, sem ég hef
nefnt fyrr, svæðið stóra þar sem
kjóinn og skúmurinn verptu, voru
sums staðar vaxnar nokkrum grávíði
sem sleginn var annað og þriðja
hvert ár, og þótti laufið ávallt hið
besta fóður.
Við strákarnir fengum alltaf að
vera með piltunum við þennan hey-
skap, frá því að ég fór fyrst að muna
eftir mér, þó að við gætum sumir
harla lítið hjálpað til. Auðvitað
Heima er bezt 147