Afturelding - 01.04.1985, Blaðsíða 26

INýr söngur
nýrrar kirkju
Chuck Fromm:
Tónlist og menning
Rætur vestrænnar tónlistar-
hefðar liggja í Grikklandi hinu
foma. Hugmyndir grísku
heimspekinganna hafa mótað af-
stöðu okkar til tónlistar. Grikkir
þekktu ekki Jahve. Þeir álitu al-
heiminn samsettan úr fjölda dul-
arfullra aflstöðva, en þekktu ekki
þá aflstöð, sem út frá einum
punkti gefuralheimi líf og lífstil-
gang. Grikkir álitu tónlistina búa
yfir dularmagni og því þyrfti að
gaumgæfa meðhöndlun og fram-
setningu tónlistar.
Pýþagoras heimspekingur og
tónstigasmiður stofnaði leyni-
reglu útvalinna og kallaðist hún
„Bræðralagið“. Innan reglunnar
fengu menn að kynnast leyndar-
dómum tónfræðinnar. Almenn-
ingur átti ekki aðgang að þeirri
þekkingu.
Heimspekingurinn Plató taldi
það ógöfugt að nota tónlist til
dægrastyttingar og skemmtunar,
jafnvel að það jaðraði við guð-
last. Plató og Aristóteles töldu að
viss tónlistarform gætu haft áhrif
til góðs og ills á mannlega hegð-
un.
Grikkir höfðu mjög formfasta
afstöðu til tónlistar. Hún varálit-
in sérstök vísindi, sem aðeins
ættu að iðkast af sérfræðingum.
Almenningi var ekki treystandi
fyrir tónlist. Af þessu leiddi að
menn skiptust í tvo aðskilda
hópa, flytjendur og áheyrendur.
Þetta er í heiðri haft í okkar
menningu, fólki er kennt að vera
njótendur — áheyrendur. Þessi
aðskilnaður flytjenda og njót-
enda tónlistar skýtur skökku við
þá mynd sem Biblían gefur okk-
ur af tónlistarflutningi. Þar er
hvatt til almennrar þátttöku.
Það er eðlilegt að við dáumst
að þeim sem hafa mikla hæfi-
leika á sínu sviði. En ijarlægðin
milli flytjenda og njótenda getur
ýtt undir þá tilhneigingu að flytj-
endurnir séu hafnir á stall til-
beiðslu og verði eins konar hjá-
guðir. Þessir flytjendur, sem eru
mjög mannlegir, geta orðið hetj-
ur og guðir samtímans. Þar með
er kominn grundvöllur þess að
verkfærið sé vegsamað í stað
skaparans.
Því miður hafa sumir hinna
bestu flytjenda kristilegrar tón-
listar lent í vanda af þessum sök-
um. Áheyrendur hafa viljað
helja þá sjálfa á stall, í stað þess
að gefa boðskapnum tilhlýðileg-
an gaum.
Tónlist og kirkjan
(söfnuðurinn)
Söfnuður frumkristninnar var
mjög virkur i söng og fylgdi þar
hefð Gamla testamentisins. í
Jakobsbréfi 5:13 segir Jakob:
„Líði nokkrum illa yðar á með-
al, þá biðji hann; liggi vel á ein-
hverjum, þá syngi hann lof-
söng.“ Hér sést að Iofsöngurinn
getur verið tengdur tilfinningum
jafnt og tækifærum. Páll postuli
segir í I. Korintubréfi 14:15: „Ég
vil lofsyngja með anda, en ég vil
einnig lofsyngja með skilningi." í
Kólossubréfi 3:16 segir: „Látið
orð Krists búa ríkulega hjá yður
með allri speki, fræðið og
áminnið hver annan með sálm-
um, lofsöngum og andlegum
ljóðum og syngið Guði sætlega
lof í hjörtum yðar.“
Við lok fjórðu aldar var lof-
söngurinn enn á meðal almenn-
ings, þótt frumglóðin væri farin
að dofna, allir tóku þátt í söngv-
um, bænum og „amenum". Með
vaxandi klerkastétt færðist tón-
flutningurinn æ meira á herðar
atvinnumanna, sérstakra söngv-
ara. Að grískri hefð urðu fyrrum
þátttakendur að áheyrendum.
Þegar skoðuð eru tengsl tón-
listar og trúarlífs má sjá eftirfar-
andi:
1) Þar eð tónlist gegnir lykil-
hlutverki í tilbeiðslu þá hafa nýir
straumar í tónlist ævinlega fylgt
vakningartímum. Þegar andblær
Heilags anda flytur með sér end-
urnýjun, þá breytast helgisiðim-
ir. Söfnuðurinn vaknar og nýr
söngur fæðist.