Fróði - 01.02.1912, Qupperneq 30

256
FRÓÐI]
og góða og sanna. Rann fékk fjðlda með sér og vann hverja stór-
borgina á fætur annari 0g fór keisara ættin halloka fyrir, en hún
var af Tartarakyni. 1857 komust Bretar í slaginn og réðust með
Kínverjum á móti keisaraættinni og Tartörum.
Samt sömdu Englendingar frið við þá 1858, Snerust þá Kínar
móti uppreistarmönnum og fengu lijá þeim hershöfðingja góðan,
Gordon að nafni, sem síðar var nefndur Kína Gordon og allir
þekkja. Barði hann skjótlega á uppreistarmönnum og friðaði land-
ið. Var það 1864 að því var lokið.
Þá kom stríðið við Japan sem við þekkjum um 1894. Kínar
þóttust í fyrstu eiga fullum höndum við smáþjóð þá, en það fór
öðruvísi en ætlað var. Japar unnu hvern sigurinn á fætur öðrum
á sjó og landi. Urðu Iífnar frið að semja og láta af hendi eyjuna
Formosa og hina ágætu herskipahöfn Port Arthur. Þeirri höfn náðu
Jiússar svo af Jöpum með svikum, en nutu tæpan tug ára. Japar
tóku hana aftur af Jiússum með rentum og voru þá orðnir ein-
hverjir mestu hermenn heirasins á sjó og landi.
Hvað tungumál Kínverja snertir þí er það einkennilegt mjög .
Eru þau eiginlega 5 tungumálin sem teljast í þeim fiokki. Hin
tungumálin eru töluð í Tibet, Cochin-Kiua, í Purma og Kóreu. Þau
éru kölluð eins atkvæðis mál “Monssyllabic” og eru ákaflega gömul.
Orðin eru mynduð af óbeyjanlegum atkvæðum. Hvorki nafnorð nð
sagnir beygjast vitundar ögn, og eiginlega eiga Kínverjar ekkert
stafrof. í stað stafrofs þess sem við höfum hafa þeir margar þús-
undir merkja eða stafa og táknar Iiver stafui' heila hugmynd eða-
setningu. Kínverska er því ákaflega vand lærð á bókina og tekur
mörg ár að læra að þekkja stafina.
Samt eru Kínar mjög námfúsir menn og á hverju ári hafa frá
alda öðli verið haldin próf þar yflr nemendum. Þeir sem lærðastir
eru fá heiður mikinn og embætti og nýtur þá hver þess sem hann
hefir numið. Aðrir fá ekki embætti en þeir sem prólin standast,
hinir eru gerðir aftnrreka, og má oft sjá 40 og 50 öldunga sitja kóf-
sveitta við lestur á bókabekkjunum með öðrum unglingum.
Þessi bókfræðsla lvínverja er svo almenn að menn hafa. ætlað'
að hvergi væri útbreiðsla mentunar jafn almenn meðal alþýðu sem
í Ivína. En gamaldags og fáfengileg er mentunin að mörgu
leyti.