Fróði - 01.02.1912, Page 41

FRÓÐI
283
með sína kreddu í matarhæfi og urðu þær ótal og var þó oftast
eitthvað athugavert eða barnalegt við þær allar.
En niðurstaðan á öllu þessu varð sú, að menn komust að
því, að sjóða mátti fa^ðuna og halda smákompunum lifandi, en
eyða þó bakteríunum, og gera það fyrirhafnarlítlð svo að hver
og einn gæti gert það sem vildi.
KOMPUBYGGING LÍKAM4NS.
Það var fyrst um 1835 þegar menn fóru að geta notað
stækkunarglerið, að Jóhannes Jilller komst að því, að smá-
kompurnar (cells) f líkömum dýranna, voru mjög líkar smá-
kompuin f líkömum jurtanna og korntegunda, og loksins komus6
menn að óyggjandi vissu í þessum efnuin.
Allir likamir eru bygðir af þessum smáu kompum í mil-
iona og biliona tali, hvort sem það er liold eða bein. eða
taug, eða æð, eða sinar, eða einhver hluti jurta eður á-
vaxta.
En smá kompnr þessar eru gerðar af 6 hlutum,
1. Litarefni — Chlorophyll — grænleitt í grösum.
2. Linsterkja, sem sólarljósið myndar í litarefninu.
8. Olíukúlur örsmáar, ; ~
4. Protein — krystallar (lifandi).
5. Eggjahvítukorn (lifandi).
0. Vökvi, sem þetta tiýtur í, og er vökvi sá blandaður
hinum og þessum málmum.
Við mikla áreynslu eoa slit á líkamanum geta kompurnar
tæmst svo að hfiðin ein verður eftir. Fer svo vanalega í veik-
indum og þegar elli færist yfir mann, Kompan taimr innihaldi
sínu eður efni, húðin ein verður eftir. Þá ieiðir af sjálfu sér
að kojíipan getur ekki æxlast og myndað nýja kompu. Hfin
þornar upp og hættir að vera ti.l. Lfkaminn kyrpist saman, og
verður máttvana og horaður, en á plöntum þur og saman skorp-
inn,
Ellin er einmitt í þvi fólgin að kompurnar hætta að geta
Unnið starf sitt, að æxlast og verja líkamann eitrun eða því að
skorpna, stirðna og feiskjast upp.