Heimilisblaðið - 01.01.1949, Side 6

4
HEIMILISBLAÐIÐ
skólum okkar og annarra
þannig, að nemendur verða að
verja allverulegum liluta síns
dýrmæta námstíma í erfitt og
oft árangurslítið tungumála-
stagl. Mönnum er gert að
skyldu, að nema þrjú til fjögur
erlend mál, og stundum fleiri,
og læra fleiri tugi flókinna og
leiðinlegra málfræðireglna. Ar-
angurinn af öllu þessu námi er
oft svo sorglega lítill, að eftir
þriggja til fjögurra vetra nám
er mikill hluti nemendanna
naumast bænabókarfær í j)ess-
um málum, livað })á lieldur að
þeir geti tekið J)átl í almenn-
um viðræðum við útlendinga.
Það mun sízt bfsagt um Esper-
anto, að menn séu betur á vegi
staddir með eins vetrar nám
að baki í því, en fjögurra vetra
nám í Jjjóðtungunum. Ætti Jiví
ekki að vera vandséð, hver létt-
ir nemendum yrði að Jiví, ef
þeir væru losaðir við Jjá óhemju
miklu heimavinnu, sem mála-
námið óhjákvæmilega leggur
Jieim á herðar, en gætu lagt
J)eim mun meiri áherzlu á önn-
ur viðfangsefni, sem stæðu nær
huga þeirra. Þeir, sem sérstak-
an hug hafa á tungumálanámi,
gætu engu að síður numið þau
mál, sem þá langaði til, J)ar eð
Esperanto-nám krefst miklu
minni vinnu en annað tungu-
málanám, en er })ar að auki
ágætur undirbúningur undir
nám í öðrum málum, bæði livað
málfræði snertir og eins hitt,
að orðstofnar þeir, sem Esper-
anto er byggt á, eru mestmegnis
teknir úr rómönskum málum.
Stofnarnir liafa sömu grund-
vallarmerkingu í Esperanto og
í þeim málum, sem þeir eru
fengnir úr, svo að bverjum
manni ætli að vera |)að auð-
skilið, liver hjálp er að því, að
liafa J)egar aflað sér þekkingar
á merkingu fjölda algengra
orða liinna rómönsku mála, áð-
ur en nám er hafið í þeim.
IV.
Ekki er svo að skilja, að
Esperanto sé eina tilbúna mál-
ið, sem fram hefur komið. Mesti
fjöldi sh'kra mála hefur verið
saminn, en ekkert J)eirra náð
neinni teljandi útbreiðslu eða
viðurkenningu nema Esper-
anto. Menn munu kannast við
að liafa heyrt nöfn eins og ldo,
Volapiik, Novial o. fl., en ókost-
ir J)eirra liafa orðið það J)ung-
ir á metunum, að þau liafa fall-
ið um sjálf sig af þeirri eðli-
legu ástæðu, að aiinað mál, full-
komnara að byggingu, einfald-
ara, auðveldara og hljómfeg-
urra, liefur verið fyrir hendi,
sem sé Esperanto. Enn fremur
hefur verið gerð tilraun með
J)á furðulegu málsmíð, sem
nefnd hefur verið Stofnenska
(Basic-English). Er hún með
þeim hætti, að tekin eru 850
orð úr enskri tungu, og látið
svo heita, að slíkt sé nægilegur
orðaforði til að tjá hvaða hugs-
un sem er. \ mis algeng orð
og setningar verður því að um-
rita á hinn furðulegasta hátt,
þar eð ekki er leyfilegt að nota
nema viss orð úr hinni mjög
svo fjölskrúðugu tungu Eng-
lendinga. Má nærri geta, að slík
misþyrming þjóðtungu hlýtur
að verka illa á alla })á menn,
sem unna fögru máli, enda hafa
margir málsmetandi menn lát-
ið J)á skoðun í ljósi á málskrípi
þessu, að það sé svo tilbreyt-
ingarláust og staglsamt, að
varla geti J)ann mann, er liafi
liaft Jmlinmæði til að komast
í gegn um heila bók á J)ví.
Ekki er lieldur líklegt, að
nokkur enskumælandi maður
nennti að eyða tíma í svo J)ýð-
ingarlaust starf, að leggja á
minnið, hvaða 850 orð það eru,
sem heimilt væri að nota, og
sterkar líkur eru fvrir }>ví, að
nokkur misbrestur vildi verða
á að halda sér innan Iiinna
settu takmarka um leyfileg orð.
Hitt er mjög sennilegt, að fvlgj-
endur stofnenskunnar hugsi
sem svo, að ef hægt verði að
ginna menn til að leggja út í
stofnenskunám, þá muni Jiað
verða til J)ess, að J)eir fari að
nema almennilega ensku, og
sé J)á liver sem það gerir, lík-
legur til að leggja enskunni lið
sem alþjóðlegu hjálparmáli. En
svo mun fara um stofnenskuna,
sem önnur misheppnuð lijálp-
armál, að innan nokkurs tíma
mun menn aðeins ráma í nafn-
ið sem hvern annan forngrip.
V;
Eins og fyrr er vikið að, er
Esperanto myndað á þann hátt,
að teknir eru orðstofnar úr
evrópskum málum — einkum
rómönskum — og þeim samd-
ar einfaldar og auðlærðar
málfræðireglur. Hver orð-
stofn liefur sína óraskanlegu
merkingu, en síðan eru mynd-
uð af honum samsett orð með
notkun viðskeyta og forskeyta
ásamt samtengingu hinna
ýmsu orðstofna, eftir því, sem
þörf krefur. Málfræðireglurnar
eru fáar og skýrar, og frá þeim
eru engar undantekningar, sem