Heimilisblaðið - 01.12.1957, Blaðsíða 21

Svj
SÓKRATES
Úr nýrri bók eftir Gunnar Dal
®ókrates var um flest manna sérkennilegastur.
ej *PUr kans, fas og hættir urðu mönnum undrunar
^ • flV P V /V M M f Ivnwvi f rwv M 1 m o n Q
Ha,
við
ia ^Var sem kann fór, vakti hann forvitni manna.
v-}^n var manna ljótastur. Ýmist var honum líkt
hi ,St;o§ai'guð eða hrökkviskötu. Auk þess var hann
_ .ulaus um klæðnað sinn. Gekk jafnan í sömu
s; a°u skikkjunni, og berfættur nema við alveg
, s ók tækifæri. Tilburðir hans ýmsir voru ein-
tu "'legir og göngulagi hans var líkt við kjag sjó-
[j. a' Ýenn stöldruðu við. Það safnaðist um hann
etl^Ur °g Sókrates byrjaði að tala. Ræða hans Iét
°g þ11 °snortmn- hiún gerði suma að óvinum hans
eHd atursmonnum> aöra að vinum og áköfum fylgj-
fljó m- I þeirra augum vék hið hrjúfa yfirborð
hjó 6^a tyrm nýrri mynd, andanum, sem undir því
Ur krates þoldi hita og kulda manna bezt, hung-
rejj^? 'ikamlegar þrengingar. Og að hreysti og hug-
•ían1 Var ^ann °lium fremri, hvort heldur var um
st Uraunir vígvallarins var að ræða eða það að
^ ÍTl P A v*ív4-4-1 m i rt/vrfw rv*> r- 4-. . wv Ywilrtwnrw 1 KlMfT-
sö:
Aþenu. Sókrates var þó enginn alvarlegur
^an aet;amaður, þótt hann bæri skort og harðræði
eglj Ua bezt, þegar á þurfti að halda. Hann var að
Hr ari hófsamur, en þó glaðlyndur og gamansam-
j i mannfagnaði skarst hann hvergi úr leik.
ffEg arrifirykkjunni“ (Symposium) segir Plató frá
Utlthð ^1 sem Sókrates sat. Skáldið Agaþon hafði
v6j2j bókmenntaverðlaun og efnir til mikillar
gó3ra' ^úkrates er heiðursgestur meðal margra
manna. Þar eru skáldin Aristófanes, Faidros
með réttlætinu gegn æstum múgnum í þing-
og Pausanias. Framan af skemmta menn sér við
ræðuhöld og umræðuefni þessara andans manna er
ástin.
Faidros mælir: „Ástin er elzt, göfugust og mátt-
ugust guðanna. Hún er uppspretta alls þess sem
bezt er. Venjulegum mönnum gefur hún hugrekki
til að lifa og deyja. Ungmenni gerir hún að hetj-
um, því að ástfanginn maður fyrirverður sig fyrir
dáðlausa framgöngu í nærveru þess, sem hann
elskar. Fáið mér her af elskhugum og ég skal sigra
heiminn.“
Þá tekur Pausanias til orða: „Ekki er það alveg
rétt, sem Faidros segir, því ástin er margvísleg.
Við verðum að greina milli hinnar jarðnesku ást-
ar og þeirrar himnesku, milli samdráttar tveggja
líkama annars vegar og samruna tveggja sálna
hins vegar. Hin fyrri tæmir aðeins bikar sinn, en
hin sanna ást skeytir engu um fegurð, fé eða völd.
Hin holdlega girnd hverfur þegar æskublóminn
fölnar, en hin göfuga ást sálarinnar er eilxf.“
Stórskáldið Aristófanes tekur að segja sögu.
Ýmsar fleiri ræður voru haldnar, en síðastur
talaði heiðursgesturinn, Sókrates: „Ástin er hinn
mikli sendiboði guðs til manna. Hún fær manninn
til að þrá hið fagra og hið góða. Sá, sem elskar,
þráir ekki aðeins fegurðina, heldur einnig að skapa
hana og gera hana ódauðlega. Þess vegna elskast
maður og kona til að endurnýja sig og þannig að
gera hið stundlega að eilífð. Fegurð er hið góða
og hið góða er hamingja. Sá sem þráir fegurðina í
veröld formsins, mun síðar þrá fegurðina á æðra
stigi, í veröld andans. Þar birtist hún sem vizka,
réttlæti og trú. Loks birtist hún í eilífðarþrá manns-
ins, sem leiðir hann til æðra lífs í heimi hins sanna
veruleika.“
áfr^arin andartak. Því næst hélt hann
]..4arri: >,Herrar mínir, ég er hér og tek af-
?.lngunum.“
° var lengi þögn í herberginu, allir voru
^ við að heyra, að Moton vildi fórna
fv ,Slllu í þágu þess málefnis, er hann barðist
t þ^Vl usest tók dómarinn til máls aftur:
Jjgj^1 hafið sýnt, að þér eruð hugrakkur og
ýðu ar*egUr rnaður. Ef einhverjir vilja drepa
sta VerrSa þeir að drepa mig fyrst. Ég vil
aa milli yðar og ofstækismannanna."
, Ul'ðu sammála dómaranum, án frekari
ðEaleilginga.
Kl varð um hina morðfíknu Ku Klux
ijj ' Éins og hver annar harðstjóri, sem
j|.j. 11 °ttalausum andstæðingi, áttu þeir erf-
að framfylgja áformum sínum. Hið
var ,S.ern eftir varð af hinni miklu ógnun,
Ujeg ^niagna kröfuganga — 70 bifreiðir,
8 hettuklædda farþega hver — óku
hægt fram hjá skólanum. Hér um bil 300
negrastúdentar stóðu og horfðu á kröfu-
gönguna, en það kom ekki til alvarlegra
óspekta — aðeins kröfuganga. Síðasta bif-
reiðin í lestinni stanzaði ....
„Aldrei hef ég séð sex menn eins áfjáða
í að koma bifreið aftur í gang,“ sagði einn
stúdentinn nokkru síðar.
Og hörundsdökkir læknar sjúkrahússins
hafa staðizt þær kröfur, sem Moton gerði
til þeirra, allt frá upphafi hefur þetta verið
eitt af þremur beztu sjúki-ahúsum fyrir ör-
kumlamenn í Bandaríkjunum.
Robert Russa Moton andaðist árið 1940,
og allur heimurinn minnist hans enn þann
dag í dag sem negrans, sem stóð upp í hár-
inu á Ku Klux Klan — og sigraði.
(William Jay Schieddelin).
HEIMILISBLAÐIÐ — 241