Heimir - 01.12.1909, Blaðsíða 9

HEIMIR
81
sem hefir lífsreglurnar aöeins í löggefandi mynd fyrir lög er
frjáls vilji. Þetta virðist fijótt á litiö vera mótsögn. En Kant
meinar að viljinn sé þá frjáls er alt er hann framkvæmir er í
algerðu samræmi við skynsemina, vegna þess að aðeins þá er
viljinn ekki undir yfirráðum neinna hvata eða tilhneiginga.
Lög skynseminnar eru frelsi hversu bindandi sem þau eru.
Að fylgja siðferðislögum þeim, sem skynsemin setur er
skylda, en það er skylda, sem er alt annars eðlis en skyldur
þær, sein stafa af utanað komandi valdboði. Þetta er sjálf-
stjórn (Autonomie) viljans, og hún er gagnstæð stjórn tilhneig-
inganna, sem er ekki hin rétta stjórn (Heteronomie), Stjórn
tilhneiginganna leiðir til óvissu í því hvað rétt sé og hvað rangt,
en stjórn viljans þvert á móti til vissu, sem hver maður getur
þekt og sannfærst um. Þess vegna er auðvelt að fvlgja vald-
boði viljans en erfitt að fylgja valdboði tilhneiginganna. Lög
skynseminnar eru ákveðin skipun (kategorischer Imperativ) en
samt er hlýðni við þau frelsi, vegna þess að alt annað er ófrelsi;
og sá sem þeim fylgir lifir samkvæint manneðli sínu. Þau eru
öllum kunnug, því að í hverju tilfelli er hægt að finna þau með
einfaldri piófum lífsreglanna og siðferðis hugsjónanna.
Meðvitundin um gott og ílt getur ekki verið til í huga
mannsins á undan siðferðislögmálinu. Gott og ílt verður aö
skoðast frá sjónarmiði skynseminnar einnar saman, og má því
ekki blandast saman viö sælu og vansælu, sein eiga rætur sínar
að rekja til tilfinninganna. Markmið siðalögmálsins á að vera
hin hæstu gæði, og hin hæstu gæði eru innifalin f hinum góða
vilja. Að vilja vel er þessvegna hin mesta siðferðis fullkomn-
un, sem nokkur maður getur náð. Ekkert í heiminum er gott
nema góöur vilji, segir Kant. Hinn góði vilji verður að dygð hjá
þeim manni, sem altaf vill vel, og það er ekkert hærra til en
þessi dygð. Sælan á ávalt að miðast við dygöina, hún iná
aldrci vera efsta markmið mannsins, en hún er nauðsynlega ein
af hvötum þeim, sem ráða gerðum hans. A meðan að sælan er
skynseminni undirgefin, og hinn góði vilji er hæsta markmið er
siöferðinu engin hætta búin, hætta gfetur fyrst átt sér stað jiegar