Heimir - 01.12.1909, Blaðsíða 13
HEIMIR
85
nákvæmu samræmi í báöum þessum bókum. Vafalaust hefir
Kant sagt sannfæringu sína í báöum; hann var ekki maöur,
sem hægt er aö trúa um aö hafi sagt nokkuö annaö en sannfær-
ingu sína.
En eru þá allar siöferöis hugmyndir Kants réttar? Er
viljinn og siöferöið eins fjarskylt skynseminni og þekkingunni
og Kant viröist ætia? Þaö má fyrst benda á, að þaö erallsekki
eins auövelt aö prófa hvort einhver siöferöisregla geti oröiö aö
almennum siöferöislögum og Kant heldur fram. Aðferö hans
gæii dugaö ef allir menn stæöu á jöfnu þroskastigi hvaö siö-
feröi snertir, en eins og mennirnir eru er hún alls ekki einhlít
til þess aö gefa lög er séu alment bindandi. Alstaöar og ávalt
reka menn sig á að engin lög eru til, sem hafa»altaf og undir
öllum kringumstæöum sama gildi. Og, í ööru lagi, er ómögu-
iegt aö útrýma tilhneigingunum alveg úr siöalögmálinu.
Hversu óeigingjarn sem vilji mannsins kann að veröa loðir samt
altaf eitthvaö af tilhneigingunum við hann ; menn geta ekki.
viljaö þvert ofan í tilhneigingar sínar. Siöferöisframförin veröur
að vera í því innifalin aö tilhneigingarnar veröi óeigingjarnari
og göfgist. Siöferöislögmáliö er ekki eins rótgróiö í skynsem-
inni og Kant heldur, þaö stendur í miklu nánara sambandi viö
samlíf mannanna og félagsleg sambönd þeirra heldur en vits-
muni og vísindalega þekkingu. Vér getum hiklaust viöurkent
aö ekkert sé gott í heiminum nema hinn góöi vilji, en aö til sé
æfinlega óskeikull leiðarvísir fyrir hinn góöa vilja, aö honum
þurfi aldrei aö skjáltast er erfitt aö sjá. En viljinn er góöur,
þó honum skjátlist, ef hann, eins og Kant vill, reynir aö leita
hinna hæstu gæöa, gerir dygöina, sem er í því innifalin aö breyta
þannig, aö maöur vildi aö allir aörir breyttu á sama hátt gagn-
vart manni sjálfum aö markmiöi sínu. Siöferðisþroskun miöar
Ivant viö einstaklinginn, og segir, aö til þess aö hún geti átt sér
staö veröi sál mannsins aö vera ódauöleg. Auövitaö er þetta
engin sönnun fyrir ódauöleika sálarinnar, enda veröur hann ekki
sannaöur-meö skynseminni, segir Kant. En hvernig sem þessi
skoöun er tekin er hún röng: í fyrsta lagi er áfram haldandi
siöferöisþroski í hverjum einstakiing út af fyrirsig ekki til, heldur