Heimir - 01.02.1911, Blaðsíða 16

H E I M I R
136
vitum að allir menn séu dauölegir meö svo mikilli vissu, aö það
sé rétt og óhjákvæmlegt að álykta um hvern einstakan liiandi
mann, að hann sé dauðlegur, þá er ekkert svar möguiegt nema
það, að vér vitum þaö af því aö reynzlan sýni, að allir menn,
sem lifaö hafa í heiminum hafidáiö. Vér vitum aö staðhæfingin
er sönn vegna þess að staðreyndirnar hafa sífelt veriö á einn veg,
þær hafa myndað þennan alrnenna sannleika, sem má gera að
grundvelli annars sannleika, sem ekki er enn korninn fram. Vér
getnnr ekki verið vissir um aö nokkur staðhæfing sé óhrekjandi,
neina aö hún byggist, þegar aö ergætt, á áreiöanlegum og endur-
teknum staðreyndum.
Allar niöurstöður, sem menn komast að, í hvaða máli ssm er,
allar sannfæringar sern rnenn eiga, eru afleiöingar röksemda-
færslu. Röksemdaríærslan bjrjar einhverstaöar, þar sem
hugurinn getur eins og náö áreiöanlegri fótfestu. En nrjög
mikiö er undir því komið hver fótfestan er. Sumir hugir láta
sér nægja fótfestur, sem aörir eru ekki ánægðir meö; sumir
krefjast viðtekinna sanninda, þar sem aftur á móti aðrir krefjast
að alt sé skoöað niður í kjölinn áður en nokknö er á því bygt.
Þaö er í mismun þessara hugsana aðferða sem mismunur skoð-
ananna og ályktananna byrjar- Tveir menn meö samskonar
skilningi og svipaðri þekkingu geta þar af leiðandi komist að
alveg gagnstæöuin niðurstöðum um sama efni og báöir hugsað
rökrétt; þeir nálgast þaö frá tveimur ólíkum hliöum. Eins og
allir vita er þaö vísinda aöferöin aö byggja á engu nema stað-
reyndum, að láta hverja síðustu niðurstööu og hvern alrnennan
sannleik, sem ályktanir eru dregnar af, grundvallast á endur-
tekningu reynzlusannindanna, þessi aðferð, eins og gefur að
skilja, nær miklu lengra en til vísindanna í þrengra. skilningi,
sem eru lýsingar skynjanlegra hluta, hún nær til heimspekis—og
trúarskoðana og hverra annara skoðana, sem menn hafa. Hún
á við hugsanalífiö í heilð sinni og henni verður alstaðar beitt.