Iðunn : nýr flokkur - 01.07.1920, Page 100
94
Guöm. G. Bárðarson:
IÐUNN!
áællað eftír því, hve langan tíma árnar liafi þurft
til að mynda óseyrar sínar. En margt getur skekt
þessa reikninga; bæði heíir nokkuð af framburði
ánna skolast burt til hafs, og vatnsmagn ánna og
framburður hefir óefað verið mjög breytilegur fyr á
tímum.
Einna merkastur tímareikningur af þessu tægi er
bygður á færslu Niagarafossins í Norður-Ameríku.
Af landslaginu má sjá, hvar fossinn hefir verið við>
lok jökultímans; síðan hefir fljótið stöðugt etið framan
af herginu i fossbrúninni og lengt gljúfur sitt aftur á
bak, svo fossinn hefir færst. Er nú fossinn kominn
rúma 11 km frá þeim stað, er hann var á, er jökl-
arnir hurfu af þeim slóðum.
Menn hafa á ýinsum tímum mælt, hve hratt foss-
inum miðar aftur á bak; heíir það verið nokkuð>
mismunandi, 1—2 m á ári að meðallali. Enski jarð-
fræðingurinn Lyell áætlaði, að færsla fossins hefði
tekið 35 þús. ár; studdist hann við miður glöggar
upplýsingar um færslu hans árlega. Árið 1842 var
fyrst gert nákvæmt kort yflr fossinn; siðan hafa
ýmsir merkir jarðfræðingar í Ameríku athugað ná-
kvæmlega færslu hans, og ber þeiin illa saman um
færsluskeið hans. Pahlman nokkur reiknar færslu-
tímann 3500 ár (1875); Gilbert (1886) telur hann
7—9000 ár og J. W. Spencer (1907) 36000 ár.
Þessar sundurleilu áætlanir sýna bezt, hve grund-
völlurinn er ótrj'ggur, enda hafa síðari ára rannsóknir
á fossinum sýnt, að límatalsgála þessi sé torráðnari
en í fyrstu var ætlað.
Rannsóknir á fornmenjum eftir eir- og steinalda-
þjóðirnar á Norðurlöndum hafa leitt til þess, að forn-
menjafræðingum heíir hepnast að ákveða aldur sumra
þessara fornu þjóðmenningartimabila á Norðurlönd-
um. f*annig tókst liinum sænska fornfræðingi Oskar
Montelius að finna tímabundið samhengi milli tíma-