Iðunn : nýr flokkur - 01.07.1920, Side 109
IÐUNN
Trú og sannanir.
»Sannleikurinn er til, en liann er enn ófundinn,«
segir Tagore. Alt af eru menn að leita sannleikans,
og alt af eru einhverjir í hverri kynslóð, er þykjast
hafa höndlað hann heilan og óskiftan; en alla jafna
vill það reynast svo eftir á, að þeir hafi lent í ein-
hverjum öfgum. Að minsta kosti ber saga manns-
andans þessa órækan vott. Það er eins og einhver
straumhvörf 1 andans heimi verði með hverri kyn-
slóðinni, sem fæðist og lifir. Annað slagið fyllast
menn oftrú og alls konar hjátrú, en hitt slagið
rennur af þeim, og þá trúa þeir helzt engu, en líta
köldum rannsóknaraugum á alt. Það er eins og menn
þurfi jafnan að sigla beitivind að sannleikanum,
»slaga sig« úr einum öfgunum í aðrar, og aldrei
geta þeir siglt beint.
Ekki þarf annað en að líta á sögu síðustu alda
til þess að sannfærast um þetta. Fyrst var rétttrún-
aðarstefnan og heittrúarstefnan /pietisminnj, en svo
kom skynsemisstefnan til sögunnar; þá kom róman-
tík og hugarílug, en síðan raunhyggja, efnisliyggja
og fríhyggja; en á þeirri tímabylgju, sem við nú
berumst á, er andatrúin og aðrar trúarstefnur efst á
baugi. En livað tekur svo við? Ja, svo rennur af
mönnum aftur, og þeir fara að líta rólegum augum
á þetta. Á því græðir visast sálarfræðin, en anda-
trúin tapar, og því hygg ég, að í næsta »slagnum«
verði það ef til vill orkuhyggjan og ýmiskonar sál-
arrannsóknir — þó ekki á andatrúarvísu —, er taki
hugi manna.
Af því að ég er nú þessarar sannfæringar af sýslan