Nýjar kvöldvökur - 01.05.1912, Page 1

HYPATIÁ.
Eftir Charles Kingsley.
Framh.
»F*að er með bækurnar eins og með menn-
ina, að það er sálin í þeim, sem andi vor á
að fást við. Þannig er það með kvæði Hóm-
ers. Sál hverrar bókar er alt það góða, göfuga,
sanna og fagra, sem í henni finst. Pað kemur
okkur ekkert við, hvoiá skáldið hefur haft ljósa
hugmynd um þá þýðingu, sem við leggjum í
rit þess. Einhver þýðing hlýtur að liggja í
þeim, hvort sem höfundinum er það Ijóst eða
ekki. Ef hún fyndist þar ekki — hvar ættum
við þá að leita að henni? Meðal fáfróðrar
alþýðu — og líka á meðal þeirra, sem að eins
bera heimspekiskápuna, en ekki spekina — finr
ast að vísu menn, sem útskúfa öllum slíkun.
skýringum, og segja að það sé alt tómur hug-
arburður og orðaklofningar. En þá er þeirra
að sýna, hvað Hómer hafði í huga, ef það er
rangt, sem við höldum fram. Þeir verða þá
að segja heiminum í hverju Hómer er aðdá-
anlegur, ef það er ekki til i honum, sem við
dáumst mest að. Vilja þeir halda því fram,
að það ágæti, sem menn hafa hlaðið á hann
um marga mannsaldra, spretti eingöngu af bók-
staflegri merkingu orðanna? Og ætlaþeirsvo
að dirfast að neita honum um þessa bókstaf-
legu merkingu? Geta þeir ímyndað sér, að
hin guðdómlega sál Hómers hafi getað Iítil-
lækkað sig svo — lotið að svo litlu að lýsa
verulegum átveizlum, hátíðum og dönsum,
verulegum hestaþjófnaði á náttarþeli, verulegri
trygð í hundi eða svínahirði, verulegum sam-
förum guða og manna í ástamálum, og að
þessir hversdagslegu viðburðir hafi getað aflað
honum þess nafns að heita faðir skáldskapar-
listarinnar? Hvílík niðurlæging! Hæfileg og
samboðin skrílnum, sem eingöngu er' háður
* N. Kv. VI. 5.
hinu holdlega og klúra, því einu, sem augu
og eyru fá séð og heyrt. Þá mætti eins vel
trúa þeim kristnu ritum, sem segja frá guði,
sem hafi augu og eyru, hendur og fætur, og
lítillækkar sig til þess að segja fyrir um smíði
á amboðum og eldhúsgögnum, og nær svo
sínum hæstu fullkomleikum með því, að láta
fæðast af óbreyttri sveitastúlku, og verða svo
að flekkast af þörfum og áhyggjum hinna lít-
ilmótlegustu þræla — hvílík óhæfa.*
»F*að er lygi! F*að er guðlast! Ritning-
in getur ekki sagt ósatt,« gall við hátt rödd
aftarlega í salnum.
F’að var rödd Fílammons. Hann hafði
hlustað á ræðuna, sem vér höfum tekið þráð-
inn úr — en þó hafði hann enn meira fest hug-
ann við fegurð meyjarinnar, yndisþokka henn-
ar, hljómblæ framburðarins, sem var þýður eins
og sönglag, og ekki sízt við hugsunarvef mælsk-
unnar, sem glitraði fyrir augum hans eins og
kóngulóarvefur, alsettur demöntum af sólbrjot-
andi daggardropum; þetta batt hann' meira en
efnið og ruglaði hugsun hans. Heilt brim-
flóð af nýjum hugsunum og spurningum, ef
ekki efaseindum, heltók hið sk^rpa, gríska hugs-
anaafl hans. Rá í fyrsta sinn á æfinni stóð
hann andspænis þessari spurningu, frumspurn-
ingu allrar tilveru: »Hvað er eg? Hvaðan
kem eg? Hvað veit eg?« Og í þessari vand-
ræðabaráttu, sem hann lenti í, hafði hann al-
veg gleymt því, í hvaða erindum hann var
kominn í kenslusalinn. Hann fann að hann
varð að brjóta af sér þessi töfrabönd. Var hún
ekki heiðin — og falsspákona? Hér þurfti eitt-
hvað áþreifanlegt til að ráðast á; og sumpart
til þess að mótmæla guðlastinu, sumpart til
13