Nýjar kvöldvökur - 01.05.1912, Síða 2

98
NVJAR KVÖLDVÖKUR.
að æsa sjálfan sig upp, spratt hann upp og
mælti þessi orð. Allur salurinn tók óðara undir
og æpti: »Út með munkinn, hendið dónan-
um út um gluggann.« Sumir þeirra hugrökk-
ustu fóru að klifra yfir borð og bekki; Fílam-
mon var farinn að hlakka til, að píslarvættið
væri þegar á næstu grösum. En þá heyrðist
rödd Hypatíu, róleg, skær og hvell, og hún
bauð þeim að verakyrrum. »Lofið unga mann-
inum að vera. Hann er munkur og alþýðumað-
ur og hefur ekki betur vit á. Lofið honum að
sitja kyrrum. Getur verið að við getum kom-
ið honum á aðra skoðun.*
Og svo hélt hún áfram ræðu sinni eins og
ekkert hefði í skorizt, og jafnróleg og áður.
»Hin útvaid sál hvíiir eins og barn við
brjóst náttúrunnar, móður sinnar, fósturmóður
mannkynsins. Hún óttast að senda það út í ó-
vissuna, að það gleymi henni í ys og þys ver-
aldarhyggjunnar. En hin útvaldasál á líkaföð-
ur, sem hún þekkir ekki—sál alverunnar, hvað
sem hún er kölluð, Seifur, Iöggjafinn, ljósvak-
inn, eldurinn, Iífslindin, hin djúpa hugsun al-
verunnar, sem uppfyllir alt, örlagamagnið, sem
Hómer nefnir skapanornina, sem er einvöld, ó-
umræöileg, ónefnanleg. — Raðan og þangað
ler lífssálin eins og titringur í gegnum alla
tilveruna, og framkvæmir skipanir hennar, þó
nauðug sé, og knýr ait til þess að hlýða boði
hennar. Hún berst við heljaröfl efnisins; hún
kremur í sundur í fangi sér alt, sem er ilt og
ljótt, en þrýstir að hjarta sér öllu sem er gott
og göfugt og fagurt sem endurskin hennar
sjálfrar. En yfir því öllu hvílir sorgin, þegar
alsálin hugsar til þeirrar einingar, er hún og
hver sál á rót sína að rekja til. Og hún berst
fyrir því, að sálin njóti friðar og gleði. Og
það stundum svo, að ímynd þessa dýrlega
leyndardóms nær til hinnar útvöldu sálar. í
stjörnudýrð næturinnar — í niði Nílfljótsins,
sem ber fram frjósemi í hverjum öldugára —
í djúpi hofhelgidómsins — í lögum hinna orf-
isku söngva — í öllu þessu sindrar fyrir sjón
sálarinnar fögur og ægileg ímynd þeirrar alsál-
ar, sem fer titrandi um alt hið skapaða sem
blærinn um strengi vindhörpunnar — sem líf-
æðasláttur um allar þær miljónir af æðum, sem
liggja um alheiminn út frá hinu stóra hjarta,
sem við heyrum slá í fjarska, og slær að eilífu
gegnum himnanna himna, sólkerfi og vetrar-
brautir, út fyrir tíma og rúm.
»Sælir — sælir eru þeir, sem hafa dirfst
með ótta og andvara, með gleðitárum og fram-
fallnir í anda fyrir þessari stóru ráðgátu, og
hafa fundið til þess að þeir eru ekki nema eins
og visið lauf fyrir vindi — sælir eru þeir, sem
hafa dirfst, þó ekki væri nema eitt augnablik
að mæna á þennan mikla leyndardóm dýrðar-
ljómans, enda þótt hann hefði sviðið augu sín.
Væri það ekki dýrlegt takmark, að hafa séð
Seif, hinn æðsta guð, enda þótt menn brynnu
upp í eldi dýrðar hans? Sæll er sá, sem er
ölvaður af áhrifum guðdómsins, enda þótt svín
jarðarinnar rýti að honum og segi hann vit-
lausan draumóramann. Draumóramenn eru þeir,
því að guðdómurinn hrífur þá — þeir losast
við byrði manndómsins og finna að þeir eru
partur alsálarinnar, hefja sig upp til hins hæsta
óumræðilega, og njóta þess í anda. Reir tala
ekki framar — alsálin talar í þeim; þeir njóta
þess sólarljóma dýrðardjúpsins, sem þeir hafa
dirfst að hefja sig upp til; þeir verða samróma
talsmenn orða guðdómsins og birta sér óafvit-
andi leyndardóma hinna ódauðlegu guða. Er
þá undur, þótt þeir fáfróðu kalli þá draum-
óramenn? Brosið, ef ykkur finst þetta broslegt.
En heimtið ekki af mér, að eg segi ykkur þá
hluti, sem engin orð komast að, sem eru haf-
in yfir öll vísindi mannanna og skynseminni
tekst aldrei að handsama, — en aðeins erauð-
ið að sjá í anda. Burt, allir þér jarðbundnu
heimspekingar — og þó — hvað gerir það, þó
þið brosið og spottið? Rað stendur ekki nema
á lítilli stundu. Innan skainms Iosast sálin aftúr
og hristir af sér rykið, leysir sig úr böndum kuld-
ans er bundu daggardropann við blómið. Hann
leitar upp í gegnum stjarna- og sólheima, gegn-
um guði og guðaættir, hreinni og hreinni gegn-