Nýjar kvöldvökur - 01.10.1912, Blaðsíða 20

236
NYJAR KVÖLDVÖKUR.
Hún fann að hún geymdi þar gimsteina sína,
þá gæfunnar kyndla, sem bezt áttu að skína.
Frá þeim sá hún liða á sín framtíðarlönd,
hinn fegursta bjarma’ yfir líkama og önd. —
— Svo ljómandi frægð yfir för hennar slær,
af fegurstu hvötum er mannsálin nær,
að geislarnir lýsa yfir ókomnum öldum,
með árroðaleiftri að tímanna kvöldum.
Og mannkynsins gull er hið göfuga fljóð,
og gimsteinar dýrstir hjá sérhverri þjóð.
Jón Björnsson.
Bókmentir.
Nýjar bækur hafa Kv.v. borist fáar í haust,
Ef til vill er fátt gefið út, og sumt af því kemst
ekki hingað norður til okkar. Að þessu sinni skal
getið nokkurra rita, sem ekki hafa verið send
til umsagnar, ásamt fáeinum öðrum, og skulu
þær njóta þess að mér þykja þær þess verðar
að athygli manna sé leitt að þeim.
Regar það hafðist af, að Bókmentafélagið
var flutt alfarið upp hingað, mun íslendingum
í Khöfn hafa þótt dauflegt, þegar alt var farið,
og var það ekkí nema von. Fyrir það hafa þeir
stofnað þar nýtt féiag sín á milli, sem á að
nokkru leyti að koma í stað Hafnardeildar bók-
mentafélagsins. Retta félag heitir: »Hið íslenzka
fræðafélag*. Nafnið er skrítið — það minti mig
;í »fræðin«, og mér fanst það fyrst hefði held-
ur átt að heita »fræðifélag,« en eg sé nú reynd-
ar að slíkt er ekki mikils vert, og mest er um
það vert, að það ætlar sér að gefa út bækur,
er efia og styðja íslenzk fræði, bæði að fornu
og nýju. Rað gerir ráð fyrir að gefa út heim-
ildarrit til sögu iandsins o. fi. Tvö rit hefur
það þegar sent út í haust: Endurminningar
Páls sögukennara Meisteds, sem hann hefur rit-
að sjálfur, og upphaf að píslarvættissögu Jóns
prests Magnússonar á Eyri við Skutulsfjörð.
Endurrriinningar Páls Melsteðs eru nú gefn-
ar út á 100 ára áfmæli hans; þær eru ágæt
bók eins og þeirra var von og vísa, úr því að
þær voru frá hans eigin hendi komnar. Eng-
inn maður hér á landi hefur haft vaid á öðr-
um eins stíl eins og hann. Pað kemur hvert
orð iifandi úr pénnanum frá honum. Allir þeir
sem kyntust Páli, t. d. allur sá fjöldi, sem hann
kendi sögu í lærða skólanum um iangt skeið
muna víst eftir því, hvað hann var skemtilegur
kennari, hvernig hann var altaf lifandi í andan-
um, þegar hann var að kenna söguna og krydda
hana með smásögum af þeim, sem þá og þá
höfðu aðalefnið undir í sögunni. Og þá var
nú ekki síður að koma heim til hans. Pað var
þar þessi lifandi straumur af fróðleik, sem alt
af streymdi út frá honum og það alt svo góð-
látlega, glaðlega og ástúðlega, að það var eins
og hans væri yndið að fræða og rifja upp eitt-
hvað, sem gat í einu glætt og frætt. Einkum
var yndi að heyra hann segja frá ýmsu frá
yngri árum sfnum, skólaárunum og háskólaár-
unum, þegar hann var félagsbróðir og vinur
þeirra, sem við lítum með lotningu til, svo
Jónasar Hallgrímssonar, Brynjólfs Péturssonar,
Jóns Sigurðssonar o. m. fl. Hann hafði þann
stíl, þann málróm og framsetningu á þessu,
sem ósjálfrátt laðaði menn að honum og eng-
an mann veit eg, sem kunni eins vel að láta
mann gleyma tímanum e:ns og hann. Pegar eg
Ias þessar endurminningar, rifjaðist margt upp
fyrir mér — eigi aðeins það, sem hann sagði
mér fyrir meira en 30 árum, heldur fanst mér
eg heyra málróminn hans, orðalagið og fram-
burðinn, og sjá brosið sem fylgdi því, nærfelt
í hverri setningu. Páll var aldrei riðinn við
neitt 'af stórmálum lands vors, sízt svo að
hann stæði neitt framarlega í flokki. En það
lttið hann var það, þá fer liann létt yfir það
og sleppir sumu af því alveg; aðeins talar hann
nokkuð um sinn þátt í því að koma upp
kvennaskóla í Reykjavík, og mun það vera af
sérstökum ástæðum. Skemtilegastir eru þeir
kaflarnir, þar sem hann rifjar app fornar end-
urminningar frá yngri árunum og minnist skóla-
bræðra sinna og vina. En eitt vildi eg mega
finna að bókinni — það er/það, hvað hún er