Nýjar kvöldvökur - 01.04.1935, Blaðsíða 6

52
NÝJAR KVÖLDVÖKUR
sína. I ritgerð þeirri, sem hér um ræðir
kemur þegar fram það, sem einkenndi
fræðimennsku Ólafs öðru framar, það er
hinn ótæmandi fróðleikur og elja að
safna honum saman úr hinum fjarlæg-
ustu stöðum. Svo segir dr. Jón Þorkels-
son yngri um starfshætti hans í eftir-
mælum prentuðum í Þjóðólfi 12. okt.
1908: »Sótti hann að vísu ekki fyrir-
lestra háskólans fastar en margir aðrir, en
á bóka- og fræðasöfnum, sem mest spekt
og vísdómur er í fólginn, voru fáir tíðari
gestir enhann á Hafnarárum sínum. Teikn-
aði hann þar upp hvern þann fróðleik,
er honum þótti nokkurs varða þáð sem
hann vildi vita. Það sem hann hefur við-
að að sér á þan-n hátt af lærdómi þeim,
er af bókum má fá um islenzka náttúru-
fræði og íslenzka siðmenning hygg ég
sæti býsnum, enda hugsa ég að aldrei
hafi nokkur maður, hvorki fyrr né síðar,
verið læfðari á slíka hluti en hann var«.
Mun dr. Jóni hafa verið þetta flestum
mönnum kunnugra, þar sem þeir voru
bekkjarbræður í skóla. En á Hafnarár-
unum voru þeir nánir samvérkamenn.
Ekki varð samt úr, að Ólafur fengist
sérstaklega mikið við Landfræðissögu ís-
lands eftir þetta. Það varð og skömmu
síðar að Þoi*valdur Thoroddsen hóf að
gefa út sína sögu. Reit Ólafur þá dóm
um fyrsta bindi hennar og benti á ýmis-
legt, er niður hafði fallið, eða rangskýrt
væri. Svöruðu þeir því Thoroddsen og
Aug. Gebhardt og hröktu þar ýmsar til-
gátur Ólafs, en ekki verður um það
dæmt hér, hvorir liafa á réttara að
standa. Þá ef eins og áður er getið fjöldi
greina í Sunnanfara, sem skýra frá efni
ferðabóka og annara rita, þar sem ís-
lands er getið. Mun ekki í annan tíma
hafa verið meira um það getið á íslenzku,
hvað um oss er sagt í erlendum blöðum
og bókum.
önnur ríislörf.
Hér er eigi rúm til að geta annara rit-
gerða Ólafs, svo að nokkru nemi. En þar
er um auðugan garð að gresja: ritdómar
um allar mögulegar bækur, æfiminning-
ar, sagnfræðilegar ritgerðir o. fl. Einnar
ritgerðar get ég þó eigi látið hjá líða að
minnast. Það er : »Um þilskipaveiðar«, í
12. ári »Andvara« 1886. Mun hún vera
eitt hið fyrsta, er á prent kom eftir Ól-
af. Þar tekur hann til athugunar hvort
heillavænlegra sé þilskipaveiðar eða veið-
ar á opnum bátum. Hvetur hann þar
mjög til þilskipaveiða og leiðir mörg og
sterk rök að skoðun sinni, sem um þær
mundir var fullkomin nýjung meðal ts-
lendinga. Fyrir ritgerð þessa hlaut hann
verðlaun úr gjafasjóði Guttorms prófasts
Þorsteinssonar. í áður nefndri gTein dr.
J. Þ. telur hann ritgerð þessa dæmi þess,
hve fljótur Ólafur hafi verið að átta sig
á hlutunum og skilja þá. Það virðist líka
óneitanlega nokkuð óskylt að fást við
þjóðfræðasöfnun og rita rökstuddar hug-
vekjur um fiskiveiðaaðferðir. Um þenna
þátt í gerð Ölafs segir J. Þ.: »Aðdáanlegt
var, hvað hann var fljótur að skilja og
setja sig' inn í og átta sig á hverju, sem
hann fjekst við... Það var eins og hann
væri strax inni í öllu«.
Káflúrufræðirannsóknir.
Eins og fyrr er getið, byrjaði Ólafur á
náttúrufræðinámi við háskólann. Enginn
vafi er á því, að þá hafa þau vísindi ver-
ið efst í huga hans. Hér skal engum get-
um að því leitt, hvað valdið hafi því, að
hann um langt skeið hvarf frá náttúrú-
fræðinni að mestu. Eigi hefur hann þó
hafnað þeim fi-æðum með öllu, því að
öll hans Hafnarár er varla skrifað svo
rit um íslenzka náttúrufræði, áð Ólafur
geti þess ekki að einhverju og gagnrýni
það. Er hann þar oft allhvass í orði um
það er honum þótti miður fara. Ritdómar