Nýjar kvöldvökur - 01.07.1959, Blaðsíða 19

N. Kv.
ÚLFAR Á STÖÐINNI
97
skapar eða andúðar, þar sem menn eru látn-
ir gjalda eða njóta jafnvel langfeðga sinna
eftir dúk og disk valdhafanna, en sann-
gjörnu mati á eigin verðleikum alveg stung-
ið undir stól, þar sem livers konar vegtyll-
ur, svo sem samkeppni-verðlaun og annað
slíkt er allt ákveðið fyrirfram, en sjálfur
verknaðurinn að engu hafður, í stuttu máli:
þar sem persónuleg samhönd, erjur eða
samkomulag skipa hvarvetna æðri sess en
málsefni og athafnir. En geta má nærri, að
smáþjóð með slíkan hugsunarhátt heldur á-
fram að vera smáþjóð í það óendanlega, því
að hún getur varla kallast þjóð, sem slík,
heldur er hún eins konar vígahnatta-kerfi
af smáborgaraklíkum, sem stunda það um-
fram allt að granda hvor annarri.
Eg varð þess fljótlega var, að hér var
kominn til valda eins konar tónrænn aðall,
sem ekki þoldi, að þjóðin tignaði aðra guði
en þeim sjálfum þóknaðist, og að sjálfsögðu
fékk þessi aðall óskoruð umráð yfir útvarp-
inu, jafnskjótt og það kom til sögunnar, og
beitti því á fullkomna kotborgaravísu þeg-
ar frá upphafi, sem sagt: af tómlæti, skiln-
ings- og ábyrgðarleysi jafnframt lævísri
hlutdrægni, og ismaháðum áróðri. Þannig
kom mér tónflutningur útvarpsins fyrir
sjónir. I stað þeirrar hægfara og hollu þró-
unar, sem þangað til hafði sett svip á tón-
rænt athafnalíf, og þá einkum gegnum verk
íslenzkra tónskálda og hliðstæða erlenda
tónlist, buldi nú fyrirvaralaust á þjóðinni
einhver handahófs flutningur allra-handa
tónlistar, allt frá jazz upp í symfóníur og
óperur. Islenzkt lag heyrðist varla nema þá
helzt það, sem var ólíklegast til að skapa á-
huga fyrir íslenzkum tónbókmenntum, og
auðvitað var þetta öruggasta leiðin til að
trufla þjóðina og lama áhuga hennar fyrir
sinni eigin tónlist. En nú höfðu ýmis tón-
skáld á að skipa ýmist lítilli hljómsveit eða
kór. En til þess að koma þeirri starfsemi í
hæfilega fjarlægð frá þjóðinni tók tónmála-
klíka útvarpsins það ráð að lofa þeim að
leika eða syngja tónverk sín inn á plötur
fyrir jafnvel sæmilegt endurgjald. Síðan
voru verkin flutt í útvarpið einu sinni, oft-
ast í hálfgerðu pukri, og á óhentugasta
tíma, en síðan ekki við söguna meir, og þar
með voru þau verk komin bak við hespu og
lás tónlistarklíku útvarpsins til ævinlegrar
geymslu og gleymsku. Listheimskir og
óþjóðhollir einsöngvarar riðu þar húsum
vikulega fyrir ærið gjald, allir með sömu
viðfangsefnin, lög, sem voru á hvers manns
vörum og flestir orðnir leiðir á. Að læra
nýtt lag virtist þeim öldungis ofvaxið, ef
þeim var þá ekki óbeinlínis bannað það af
útvarpsklíkunni, auk þess sem þar var rek-
inn áberandi áróður fyrir erlent tilrauna-
fálm afeðlaðrar kynslóðar, sem var orðin
leið á öllu öðru en endemum. Annars var
allur tónflutningur útvarpsins bersýnilega
miðaður til að fela og þegja í hel einmitt
þau af tónskáldum þjóðarinnar, sem líldeg-
ust voru til að vinna hjarta hennar og metn-
að.
Sem þjóðhollum og áhugasömum tónlist-
armanni varð mér brátt ofraun að liorfa upp
á þetta fargan, án þess að hafast eitthvað að.
Og mér varð þá fyrst fyrir, að ráðast gegn
því, með góðu og illu, í ræðu og riti, í von
um að geta knúð fram þjóðhollari starfs-
háttu útvarps og annarra tónflytjenda. Hélt
ég þessari baráttu uppi til margra ára, en
með litlum eða engum árangri. Mér fannst
jafnvel einræðisbrölt og óbilgirni tónmála-
klíkunnar magnast við hverja tilraun sem
ég gjörði. Enda fékk ég snemma grun um,
að mér var ekki ætlað að skipa hér neinn
virðingarsess, þó að oftast kæmi það fram