Nýjar kvöldvökur - 01.07.1959, Blaðsíða 24

102
N. Kv.
Björn R. Árnason:
Bjargráð bóndoos í dnlnum
Pétur Pétiirsson bjó í Holárkoti í Skíða-
dal frá 1813—1838. Eftirmaður lians í Hol-
árkoti var sonur hans Jón Pétursson, frá
1838—1866. Þeir Holárkotsfeðgar, Pétur
og Jón, munu hafa verið greindarmenn, og
vitnisburðir ganga þeim í vil. Allt sem ég
hefi lieyrt um Pétur gamla her þess skýlaus-
an vott, að maðurinn hafi verið mjög guð-
rækinn og siðavandur, nægjusamur og lífs-
hollur, að svo miklu leyti er þekking hans
og geta náði. Hnittinn gat hann verið í til-
svörum og lét ekki, þó lítillátur væri, mis-
hjóða virðingu sinni, og sízt af öllu þá er
töldu sig standa ofar að stöðu eða mann-
virðingum.
Það var einhverju sinni að Pétur gekk
ofan á Vallakjálka. Dætur prestsins á Völl-
um og fleira ungt fólk á staðnum, varð þess
vart að Pétur hafði um garð gengið. Hugs-
uðu þær sér nú til hreyfings að hafa tal af
Pétri, þegar hann færi heimleiðis. Eftir
nokkurn tíma sáu þær Pétur koma gang-
andi utan að Vallahænum. Þeim þótti bera
vel í veiði og hugðust nú taka karl glóðvolg-
an. Stóðu úti á ldaði tilbúnar að taka á móti
honum þegar hann gengi í hlaðið. Pétur
heilsar á sinn venjulega þægilega og hæg-
láta hátt, þær taka vel kveðju hans og hjóða
honum til stofu. Pétur þekkist það. Stúlk-
urnar léku á als oddi og spurðu Pétur tíð-
inda. Hann kvaðst lítið eða svo sem ekkert
í fréttum segja, sem til tíðinda mætti telj-
ast. Kvaðst þó hafa heyrt, að kú hefði verið
lialdið undir naut á hæ er hann tilgreindi,
þama í nágrenni Valla. Læða hefði verið
hreima á öðrum bæ og högni komizt til henn-
ar, og mætti því húast við fjölgun á bænum
þeim innan skannns. Heimasæturnar kváðu
þetta ekki tíðindi vera, og sögðu að eitt-
hvað fleira og betra gæti hann sagt, og vildu
kalla þetta flim eða háð. Þá sagði Pétur, og
er það raunar ennþá uppi í Svarfaðardal:
„Þegar spélega er spurt, verður spélega
svarað.“ Góðgerðir þáði Pétur af þeim
meyjunum. En þær munu ekki hafa spurt
hann margs fleira í það skiptið.
Pétur hjó við fátækt mikla í Holárkoti og
átti mörg börn. Hann tók einna fyrstur
manna í Svarfaðardal upp það hyggilega
húmannsráð, að nýta lirossakjöt til mann-
eidis, sjálfum sér og fjölskyldu sinni til
hjargar, og hafði af því búhót mikla. Þá
var enn, jafnvel meðal sveltandi alþýðunn-
ar, viðhjóður mikill á hrossakjöti. Má af
skjalgögnum sjá, að sú fráleita heimska var
runnin undan rótum kirkjunnar og samofin
guðstrúnni sjálfri og hafði um þetta hið
sama haldizt um aldir aftur. Þó var sú íviln-
un eða tilslökun veitt, að hjargþrotamenn
mættu neyta hrossakjöts heldur en deyja
hungurdauða. Annars voru viðurlögin
skriftir við skör kirkjuvaldsins, sektir og
önnur víti handvís, ef upp komst hrossa-
kjötsát að nauðsynjalausu. Almenningsálit-
ið lagðist á sveif með áðurtöldu og vakti
ugg og geig í hugum manna, sem varð þess
valdandi að margir dóu fyrr af harðrétti og
næringarskorti, en það ráð væri tekið að