Nýjar kvöldvökur - 01.07.1959, Blaðsíða 28

106
BJARGRÁÐ BÓNDANS í DALNUM
N. Kv.
kasta, og því síður ganga í laug éndurfæð-
ingarinnar, þó hinum megin við hana sé
sólfar mikið og bjart heiði í ríki voraldar.
Áður en ég lýk þessu greinarkorni, ætla
ég að leiða fram enn eitt sögulegt vitni, Stef-
án Jónsson alþingismaður og bóndi á Steins-
stöðum í Yxnadal, segir svo frá daglegu við-
urværi fólks á fyrstu áratugum 19. aldar:
„Víða hvar ekki nema næring tvisvar á dag,
að morgni dags og í rökkri eða fyrir dagsetr-
ið. Flautir að morgni með grasagraut eða
hræringi ofan í einkum handa karlmönnum
er fé hirtu úti. Flautir voru þá almennt mála-
matur frá hausti til vors. Allt var þá notað
sem mögulegt var, svo sem sjávarþang,
holtarætur, bruðningur og fleira. En þó
svona væri hart um hjargræði manna á milli,
voru það þó sárafáir, er lögðu sér til munns
hrossakjöt. Það var eins og fólk teldi það
synd eða boðorðabrot að éta það á þeim ár-
um. Þessir fáu sem neyttu þess lifðu þó
góðu lífi, hjá því sem margir aðrir gerðu,
sem þó voru betur að efnum búnir. Ég
heyrði sumt fólk segja, að það vildi heldur
deyja í Drottins nafni, en að hragða hrossa-
kjöt.“ Þannig farast Stefáni orð, sem alla
stund þótti hinn merkasti maður. Á þessu
tímabili, sem nú var tekið til meðferðar,
mun Pétur hafa búið í Holárkoti (1813—
1838) barnmargur á lítilli nytjajörð, og
bjargaðist án ráðstöfunar sveitarstjórna.
Gamlir sannorðir menn segja, og höfðu það
eftir Pétri sjálfum, að þegar kröppust voru
kjör hans í Holárkoti, hafi hann kveikt ljós
aðeins tvisvar á vetri. Á jólunum og þegar
kýrin bar. Þetta er og haft eftir Pétri:
„Aldrei skal ég stela, en betla og biðja, víla
og vola hefi ég stundum orðið að gjöra.“ Og
þegar einhver Þorkell þunni vildi einliverju
sinni gera gys að Pétri, og bar hann brigzl-
yrðum fyrir hrossakjötsát, svaraði Pétur:
,,Ef Guð og samvizkan banna mér það ekki,
þá þarf ég ekki að spyrja þig eða þína líka
leyfis.“
Gáfaðir og lífshollir alþýðumenn liafa
stundum séðx í gegnum margbarinn vef
hpimskunnar og hleypidóma, og eygt gegn-
um hið þykka tjald, er mörgum byrgir út-
sýn, sannleikann og lífsgildið. Pétur í Hol-
árkoti á nú marga afkomendur. í þeirra hópi
eru kennarar, prestar, kaupsýslumenn, á-
gætir smiðir og húsagerðarmenn, að með-
töldum mörgum öndvegismönnum í bænda-
stétt, afrekskonur í lnisfreyjustétt og fátt
mun finnast kalviða eða litlausra greina á
þeim ættarmeiði.
Nú er högum þjóðar vorrar brugðið, og
vissulega til hins betra, frá því er var á önd-
verðri öldinni sem leið. Nú er hrossakjöts-
neyzla hafin á vel flestum heimilum á land-
inu, og matvörubúðir helztu kaupstaða aug-
lýsa það og hafa til sölu á öllum tímum árs.
Hugsjón sýslumannsins í Búðardal og fá-
tæka bóndans í Holárkoti er orðin virk á
milli fjalls og fjöru.
V í S U R
Eftir heybruna, ófeðruð.
Þó Hekla verð'i glóðageld,
gaddnr í Kötlti bóli
og Víti skorti allan eld,
er alltaf neisti á Hóli.
Þá er hér ein dýr eftir Sigurð Daðason
lrá Setbergi, ort um Glettu Sigurðar Ólafs-
sonar hestamanns:
Metin Gletta glæsilétt
getur sett á spretti,
setin rétt, Jtað flytur frétt,
fetar nettar ketti.