Nýjar kvöldvökur - 01.07.1959, Síða 36

114
ÚR SYRPU HOFDALA-JÓNASAR
N.Kv.
haldnar. Þegar báðir liöfðu farið fjórum
sinnum yfir kvæðið, læsti Jósep það niður
í bókakoffort eitt og fékk Baldvini lykilinn,
fór hann svo von bráðar.
Síðla næsta dag kom svo Baldvin, og
skyldi nú prófraunin hefjast. Þeir köstuðu
hlutk'esti um það, hvor byrja skyldi, og
kom upp hlutur Jóseps. Hann þuldi þá
kvæðið upp úr sér viðstöðulaust, svo ekki
skeikaði einu orði. En þegar kom til kasta
Baldvins, kunni hann lítið og enn minna
samstætt; féll hann því greinilega á próf-
inu. Kona Jóseps sagði mér þessa sögu
löngu síðar, er hann var ekki heima. Þeg-
ar ég svo hitti Jósep næst, leiddi ég talið
að þessu atviki og hældi honum fyrir
frammistöðuna. Jósep sagði: „Það var leik-
ur einn fyrir mig að læra þetta kvæði. Efni
þess og öll gerð orkaði svo sterkt á járn-
smiðinn í mér, að ég komst ekki undan að
tileinka mér það. Þessu kvæði gleymi ég
aldrei.“
Oðru sinni reyndu þeir Jósep og Baldvin,
hvor þeirra væri fljótari að gera vísu. Fer-
skeytla átti það að vera, með miðrími —
hringhenda. Það mun .hafa verið vorið
1902. Þá lá hafísinn fyrir öllu Norðurlandi
frá því um páska þangað til 10 vikur af
sumri og fyllti hvern fjörð og vík. „Þennan
dag gekk á með dimmum hríðaréljum,“
sagði Jósep. „Eg leit út um gluggann, og
vísan kom samstundis. Hún er raunar ekki
merkileg,“ bætti hann við:
Hríðin asðir yfir láð,
ísinn klæðir sjóinn.
Sikling hæða sendir náð,
sólin bræðir snjóinn.
„En hvernig var Baldvins vísa?“ spurði
ég.
Jósep svaraði: „Eg fékk aldrei að heyra
hana. Hann þykktist yfir því að verða einn-
ig þarna að láta í minni pokann.“
Annars vildi Jósep sem minnst tala um
sinn eigin kveðskap, sagði hann bæði lítinn
og lélegan. En eina vísu fékk ég að heyra,
sem hann sagði, að væri kveðin um ömmu
sína. „Hún hét Ljótunn og var bæði gjörvu-
leg kona og vel gefin,“ sagði hann. Nú man
ég ekki, hver var höfundur vísunnar, hvort
heldur maður Ljótunnar eða faðir. Virðist
mér þó vísan benda til þess, að hún sé gerð
um æskumeyju og berast þá böndin að af-
anum, en þannig hljóðar vísan:
Ber af flestum snótum snót,
snótin blessuð veri.
Aldrei verður Ljótunn ljót,
Ijótt þó nafnið beri.
Jósep lærði járnsmíði í Reykjavík ein-
hvern tíma á árunum 1880—90. Sagði
hann mér ýmislegt frá veru sinni þar. Man
ég tvær sagnir lians frá þessum árum, því
báðar eru bundnar við menn, sem ég hefi
dáð frá æskuárum. Báðir vorum við Jósep
stórhrifnir af Grími Thomsen og kunnum
mörg af hans mergjuðustu kvæðum. Eitt
sinn barst tal okkar að kvæðinu Svarkur-
inn. Þá sagði Jósep mér söguna af því,
hvernig það kvæði varð til. — Vel má vera,
að sannleiksgildi sögunnar sé ekki mikið,
en þó vil ég halda henni til haga. Hún sýnir
þó það, að þjóðsögur voru farnar að mynd-
ast um Qrím í lifanda lífi. En sagan er á
þessa leið:
Þegar Grímur bjó á Bessastöðum, var
niðursetningur þar á hreppnum, sem Þóra
hét. Fór orð af því, hve skapstygg hún væri
og ill viðskiptis. Átti sveitarstjórnin oft í
harða höggi með að koma henni fyrir. Svo
var eitt sinn á vorhreppaskilum, að Þóru
var óráðstafað, og tóku bændur lítt undir