Sjómannadagsblaðið - 12.06.1960, Blaðsíða 31

' N
EINAR SJÓR
(f. 1682; dáinn 1729 eða fyrri).
Einar brítkar sítfhempuna á sjóinn,
sérdeilis þá hann er vætugróinn,
girtur bandi,
ginflakandi,
í góSu standi
Ijóst úr landi róinn. — Gömul vísa.
Þótt undimldan riði,
úti á dý-psta miði
af öllum einn, með liði,
Einar i síðhem-punni
keipar enn á unni, —
kappar aðrir komnir að, —
kvtðir ei landtökunni.
Þótt á rasta rökni
rár og strengir klökkni,
drifi voðir vökni,
vart er sagt hann hefli,
þótt eikjan eins og kefli
velti til á hvikum hyl,
um hái stundum skefli.
Kvæði þetta er tekið úr Vísnakveri Fomólfs, er Arsæll Árnason bóksali gaf út
árið 1923. — Teikningu gerði Björn Björnsson.
V_______________________________________________________________________/
hann síðan hlédrægu lífi til æviloka.
Þegar keisaranum gafst aftur
tækifæri til þess að fara að hugsa um
de Garay og gufuvél hans, var hon-
um á hóglátan hátt bent á að ekki
væri heppilegt að láta í ljós mikinn
áhuga fyrir þessu efni, og var sú
ástæða gefin aðallega, að Rannsókn-
arrétturinn hefði þá skoðun á upp-
finningu de Garays, að á bak við
hana væru galdrar.
Þessi þróun málanna hefur senni-
lega einnig' ráðið því, að de Garay —
eins og keisaranum — hefur þótt
vissara, að hafa ekki hátt um sig
lengur í sambandi við hugmynd sína.
Fólk, sem á einhvern hátt var hægt
að bendla við galdra í þá daga, var
bannfært og brennt á báli. Og þó svo
færi, að dómsúrskurður sýknaði
hann af sökum, þá var honum vel
ljóst, að „yfirheyrslurnar" gætu tek-
ið fleiri ár, og á meðan yrði honum
haldið í heilsuspillandi fangaholum.
Og er nokkurn veginn víst, að de
Garay hefur ekki viljað taka á sig
slíka áhættu.
En allt til ársins 1767 geymdust
hlutir úr gufuvélinni, þar sem þeir
höfðu verið faldir í kjallarahvelfingu
í litlum herkastala í þorpinu Siman-
cas í Valladolid-héraðinu. En þegar
það fannst, var það nærri gereyði-
lagt af ryði.
I aukariti, sem fylgdi fyrsta bindi
af ritverki um ferðalög Columbusar
og gefið var út á Spáni árið 1825, er
frásögn um gufuvél de Garays. Og
sama ár kom út bók, er eingöngu
fjallaði um brautryðjandastarf de
Garays, og voru þær upplýsingar, er
þar komu fram, byggðar á hans eig-
in skýringum og frásögnum, er hann
hafði látið eftir sig. Af þeirri bók
mátti ráða, að þann tíma sem hann
lifði eftir þessa tilraun sína, var
hann umsetinn maður. Rannsóknar-
rétturinn lét vaka yfir hverri hans
hreyfingu í hinni raunverulegu út-
legð, sem hann lifði.
En hve langt væri nú komið hinni
tæknilegu þróun í veröldinni, ef
gufuorkan hefði verið tekin í þjón-
ustu mannkynsins 250 árum fyrr en
raun varð á? Ef til vill væru þá
ferðalög til tunglsins nú á okkar dög-
um talið hversdagslegt fyrirbæri —
og notkun kjarnorkunnar í þágu iðn-
aðar og tækni talinn sjálfsagður
hlutur?
Og ef maður léti sér detta í hug,
að Englendingar árið 1588 hefðu
komið á seglfreigátum sínum til móts
við gufuknúnar freigátur hins mikla
spánska flota — ja, þá hefði tæplega
verið hugsanlegt, að nokkur mann-
legur máttur hefði getað varnað hin-
um spænsku hersveitum, sem á þeim
tíma voru taldar þær vígreifustu í
veröldinni, að flæða inn yfir strend-
ur Bretlands. Það eru að vísu aðeins
hugleiðingar, en þó er það nærri ör-
uggt, að margt hefði nú verið á ann-
an máta í veröldinni, ef Karl V. keis-
ari hefði ekki verið svo hjátrúarfull-
ur og í hjarta hræddur við Rann-
sóknarréttinn, eins og raun var á. Og
ef Blasco de Garay hefði ekki verið
svo hlédrægur sem hann var.
Rannsóknarrétturinn ráðlagði keisaranum
að láta ekki í ljós áhuga fyrir gufuvél de
Garays.
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ T 5