Sjómannadagsblaðið - 12.06.1960, Blaðsíða 50

verðum vanda, er þeir í fyrsta sinn
kynntust þessu fyrirbæri. Þegar
Júlíus Cæsar gerði innrás með her-
sveitum sínum á strendur Bretlands
árið 55 f. Krist, þekkti hann aðeins
hinn takmarkaða mismun flóðs og
fjöru í Miðjarðarhafinu. Meiri hluti
flota hans var óviðbúinn hinum
mikla mismun flóðs og fjöru við
suðausturströnd Englands, milli
Walmer og Deal. Sex metra sjávar-
fallamismunur, sem einnig jókst
vegna mikils stormveðurs, hrakti
skipin á þurrt land. Mörg skipanna
urðu ósjófær, þegar þau komust aft-
ur á flot, og aðeins betri vopnabún-
aður ásamt styrjaldarleikni hinna
rómversku hermanna bjargaði því,
að honum tókst að sigrast á hinum
verr vopnuðu Bretum.
Þegar stórstraumur verður fyrir
áhrifum af sterkum, langvarandi
stormi, getur sjórinn náð margfaldri
hæð í hinum svonefndu brotsjóum.
Þetta skeði 1953 í Norðursjónum við
strendur Bretlands og Hollands, og
drukknuðu af þessum völdum yfir
eitt þúsund manns, en fiskibátar
slitnuðu frá festum og rak á land,
langt inn fyrir hið venjulega fjöru-
borð.
Hafið heldur stöðugt áfram að
brjóta á strandlengjum þurrlendis-
ins og breyta útliti þess, og öðru
hvoru verða eldsumbrot á hafsbotn-
inum, en úr þessum umbrotum end-
urnýjar hafið steinsölt sín.
í Sunda-sundinu milli Java og Su-
matra lá einu sinni eldfjallaey, er
nefndist Krakatoa. Stærð hennar var
ca. 45 kvaðratkílómetrar og hæð
hennar um hálfan kílómeter. í ágúst-
mánuði 1883 sprakk eyjan í loft upp
í stórfelldustu eldsumbrotum sem
veraldarsagan þekkir. Samfellt í tvö
dægur þeyttust björg og hraunleðja
yfir 40 kílómetra í loft upp. Ösku-
ryk myrkvaði himininn í meir en
250 kílómetra fjarlægð og hafði áhrif
á lit geislanna við sólaruppkomu og
sólsetur víðsvegar um heim í fleiri
mánuði.
Þegar eldsumbrotin hjöðnuðu,
var komin 300 metra djúp hola, þar
sem eyjan var áður og skammt þar
frá hafði myndazt nýr eyjaklasi.
Sprengingin fæddi einnig af sér
Framh. á bls. 44.
Júlíus Cæser þekkti ekki hinn mikla mismun sjávarfalla, þegar hann lagði herskipum
sínum að strönd Kent í Englandi. Flóðmunur ásamt meðfylgjandi stormi skyldu skip
hans eftir á þurru við 7 metra útfall.
Höfuðátt vindanna í hitabeltinu er austur. í tempruðu beltunum orsakar hið andstæða
loftstreymi vestanáttarvinda. Þessar aðalvindáttir er nægur aflgjafi til þess að setja
stöðuga hreyfingu á vatnsmagn hafsins og mynda þannig höfuðstrauma þess.
t. d. ca. lVa meter. Yfir landgrunn-
inu og í þröngum flóum eða fjörðum
dregur úr hraða sjávarfallsbylgjunn-
ar vegna núningsmótstöðu, en því
hægar sem hún fer, þess hærri verð-
ur hún. Mesta misræmi, sem þekkt
er milli flóðs og fjöru, er í Fundy-
flóanum á austurströnd Ameríku.
I miðjum flóanum hjá St. John nær
sjávarfallsbylgjan um 7 m. hæð, en
í botni flóans, í Noel-flóa, kemst hún
allt upp í 14—15 m., og þegar stór-
streymt er, yfir 16 metra. Aðrir stað-
ir með 6 til 7 metra sjávarfallamis-
mun eru t. d. í Norður-Frakklandi,
við suðvesturströnd Englands og
hluta Mexíkó og við Astralíu.
Við nýtt tungl og fullt vinnur að-
dráttarafl sólar og tungls saman, og
þá nær bylgjan hámarki sínu. Það
nefnum við stórstraum. En þegar
hálft tungl er, vinna sól og tungl
hvort gegn öðru, og þá nær bylgjan
sér skemmst upp, en það nefnum við
smástraum.
Sæfarar fyrri alda lentu oft í tals-
34 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ